Trong những năm gần đây, Việt Nam đã và đang đẩy mạnh quá trình đổi mới và cải cách hành chính nhằm xây dựng một bộ máy nhà nước tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng tốt hơn yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội và hội nhập quốc tế. Trong bối cảnh đó, việc sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh, thành phố được xem là một trong những giải pháp chiến lược nhằm thực hiện mục tiêu trên. Đây không chỉ là yêu cầu khách quan trong quá trình tái cơ cấu hệ thống hành chính, mà còn mở ra cơ hội để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, tiết kiệm ngân sách và thúc đẩy phát triển vùng. Tuy nhiên, quá trình này cũng đặt ra nhiều vấn đề cần được xem xét một cách thấu đáo. Hãy cùng Luật Dương Gia tìm hiểu những lợi ích, thách thức và điều kiện cần thiết để việc sáp nhập tỉnh, thành diễn ra hiệu quả, bền vững và phù hợp với thực tiễn Việt Nam.
1. Sáp nhập tỉnh là gì?
Mặc dù Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2015 chưa quy định cụ thể về khái niệm sáp nhập tỉnh, nhưng có thể hiểu đây là quá trình hợp nhất hai hoặc nhiều tỉnh thành một đơn vị hành chính mới. Quá trình này dẫn đến sự thay đổi về địa giới, cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý, và các chính sách liên quan, tạo nên một diện mạo hành chính hoàn toàn mới.
Sáp nhập tỉnh là một quyết định chiến lược của Nhà nước, hướng tới các mục tiêu lớn như tinh gọn bộ máy hành chính, nâng cao hiệu quả quản lý, thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội, và điều chỉnh quy hoạch lãnh thổ để phù hợp với nhu cầu thực tiễn. Đây không chỉ là sự thay đổi về ranh giới địa lý mà còn là cơ hội để tái cấu trúc, tối ưu hóa nguồn lực và định hình tương lai phát triển bền vững.
Quá trình sáp nhập kéo theo nhiều thay đổi quan trọng, từ việc đặt tên tỉnh mới, xác định trụ sở cơ quan hành chính, đến tái tổ chức bộ máy chính quyền và điều chỉnh các chính sách về kinh tế, giáo dục, y tế. Tuy nhiên, hành trình này cũng đối mặt với không ít thách thức, như đảm bảo quyền lợi của người dân, sắp xếp nhân sự hợp lý, và duy trì sự ổn định kinh tế – xã hội trong giai đoạn chuyển đổi. Để thành công, sáp nhập tỉnh đòi hỏi sự đồng thuận, kế hoạch bài bản và sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan.
2. Tác động của sáp nhập tỉnh đến cơ cấu tổ chức và hoạt động cơ quan nhà nước
Việc sáp nhập các tỉnh thành một đơn vị hành chính mới không chỉ thay đổi địa giới mà còn tác động sâu rộng đến cơ cấu tổ chức và hoạt động của các cơ quan nhà nước. Quá trình này nhằm tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả quản lý và đáp ứng tốt hơn nhu cầu phát triển kinh tế – xã hội. Dưới đây là phân tích chi tiết về các tác động cụ thể.
2.1. Thay đổi cơ cấu tổ chức
Sáp nhập tỉnh kéo theo sự tái cấu trúc toàn diện bộ máy nhà nước từ cấp tỉnh, thành phố đến cấp huyện, xã. Mục tiêu là giảm thiểu sự chồng chéo chức năng, tinh gọn quản lý và đảm bảo hiệu quả trên địa bàn rộng lớn, phức tạp hơn về dân số và địa lý.
2.1.1. Sắp xếp lại các sở, ban, ngành
Sau sáp nhập, các cơ quan chuyên môn cấp tỉnh cần được tổ chức lại để phù hợp với quy mô và đặc thù của đơn vị hành chính mới. Các sở, ban, ngành có chức năng tương đồng sẽ được hợp nhất để giảm đầu mối trung gian, tiết kiệm chi phí vận hành và nâng cao hiệu quả quản lý.
Ví dụ, các sở như Sở Nội vụ, Sở Tài chính, hoặc Sở Kế hoạch và Đầu tư, vốn quản lý các lĩnh vực liên quan đến tổ chức, tài chính và ngân sách, có thể được sáp nhập thành một cơ quan tổng hợp để thống nhất điều phối. Theo Kết luận số 126-KL/TW, việc sắp xếp này phải tuân thủ nguyên tắc tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, tránh chồng chéo chức năng giữa các cơ quan. Điều này không chỉ giúp giảm biên chế mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc phối hợp nguồn lực, đặc biệt trong các lĩnh vực như giáo dục, y tế, giao thông và tài nguyên môi trường.
Tuy nhiên, quá trình tái cơ cấu cần được thực hiện cẩn trọng để tránh gây xáo trộn trong hoạt động của các cơ quan nhà nước. Việc hợp nhất phải đi kèm với kế hoạch rõ ràng về phân bổ nhiệm vụ, đảm bảo sự ổn định tổ chức và duy trì hiệu quả hoạt động của các cơ quan liên quan.
2.1.2. Điều chỉnh cơ cấu tổ chức cấp huyện, xã
Sáp nhập tỉnh kéo theo sự thay đổi ở các cấp hành chính thấp hơn, bao gồm huyện và xã. Các đơn vị này cần được tái cơ cấu để đáp ứng yêu cầu quản lý trên địa bàn rộng hơn, với quy mô dân số lớn hơn và đặc điểm kinh tế – xã hội phức tạp hơn.
Tại cấp huyện, việc hợp nhất các huyện liền kề đòi hỏi sắp xếp lại các phòng, ban chuyên môn trực thuộc UBND huyện để đảm bảo bộ máy tinh gọn và hiệu quả. Tương tự, ở cấp xã, việc sáp nhập các xã, phường có quy mô dân số nhỏ giúp tập trung nguồn lực, đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng và nâng cao chất lượng dịch vụ công. Ví dụ, thay vì duy trì nhiều xã với bộ máy quản lý riêng lẻ, việc hợp nhất tạo ra các đơn vị hành chính lớn hơn, giúp tiết kiệm chi phí vận hành và tăng cường khả năng đầu tư vào các dự án công cộng.
Tuy nhiên, việc điều chỉnh cơ cấu tổ chức cấp huyện, xã đối mặt với thách thức về quản lý địa bàn rộng lớn và đảm bảo công bằng giữa các cộng đồng dân cư. Sự khác biệt về văn hóa, phong tục tập quán giữa các khu vực có thể gây khó khăn trong việc thống nhất quản lý. Do đó, quá trình tái cơ cấu cần dựa trên khảo sát thực tiễn, tham vấn ý kiến người dân và xây dựng kế hoạch phù hợp với đặc điểm từng địa phương.
2.2. Ảnh hưởng đến hoạt động của các cơ quan nhà nước
Sáp nhập tỉnh không chỉ thay đổi cơ cấu tổ chức mà còn tác động sâu sắc đến hoạt động của các cơ quan nhà nước, từ cung cấp dịch vụ công đến quản lý nhân sự và thực thi chính sách.
2.2.1. Nâng cao chất lượng dịch vụ công
Một trong những mục tiêu chính của sáp nhập là cải thiện chất lượng dịch vụ công, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người dân và doanh nghiệp. Với bộ máy tinh gọn và nguồn lực tập trung, các cơ quan nhà nước có cơ hội nâng cao hiệu quả hoạt động, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và hiện đại hóa quy trình cung cấp dịch vụ.
Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới (2022), việc tinh gọn bộ máy hành chính giúp giảm thiểu thủ tục rườm rà, tăng tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong cung cấp dịch vụ công. Ví dụ, các dịch vụ như cấp giấy phép, đăng ký hộ khẩu, hoặc hỗ trợ doanh nghiệp có thể được xử lý nhanh chóng hơn nhờ hệ thống quản lý tập trung và ứng dụng công nghệ số.
Tuy nhiên, để đạt được điều này, cần đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng công nghệ thông tin và đào tạo nhân lực. Đặc biệt, trên địa bàn rộng lớn sau sáp nhập, các cơ quan nhà nước cần đổi mới phương thức quản lý, đa dạng hóa dịch vụ công trực tuyến để đảm bảo người dân, kể cả ở khu vực xa trung tâm, được tiếp cận dễ dàng và thuận tiện.
2.2.2. Thách thức trong quản lý nhân sự
Sáp nhập tỉnh có thể dẫn đến tình trạng dư thừa hoặc thiếu hụt nhân sự, gây ra thách thức lớn trong quản lý đội ngũ cán bộ, công chức. Việc hợp nhất các sở, ban, ngành thường dẫn đến trùng lặp vị trí công việc, đòi hỏi tinh giản biên chế và tái bố trí nhân sự một cách hợp lý.
Quá trình này cần được thực hiện minh bạch, công bằng để tránh gây tâm lý bất an hoặc mất động lực làm việc trong đội ngũ cán bộ. Ví dụ, khi hai sở có chức năng tương đồng được hợp nhất, cần có chính sách rõ ràng về phân bổ vị trí, chuyển đổi công việc hoặc hỗ trợ nghỉ việc cho những người không còn phù hợp. Nếu không được xử lý khéo léo, việc tinh giản biên chế có thể dẫn đến bất ổn nội bộ và ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của cơ quan nhà nước.
Bên cạnh đó, sáp nhập đặt ra yêu cầu cao hơn về năng lực chuyên môn và kỹ năng quản lý của đội ngũ cán bộ, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số và quản lý địa bàn rộng lớn. Do đó, cần triển khai các chương trình đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu để đảm bảo cán bộ, công chức đáp ứng được yêu cầu công việc trong tình hình mới. Chính sách đãi ngộ và khích lệ cũng cần được chú trọng để duy trì động lực và sự cống hiến của đội ngũ nhân sự.
3. Lợi ích của việc sáp nhập tỉnh
Thứ nhất, Tinh gọn bộ máy, giảm chi ngân sách
Một trong những lợi ích nổi bật và dễ thấy nhất của việc sáp nhập tỉnh là tiết kiệm chi phí vận hành bộ máy hành chính. Việc hợp nhất các đơn vị hành chính cấp tỉnh sẽ giúp giảm số lượng cơ quan hành chính, tổ chức chính trị – xã hội, từ đó tinh giản biên chế, cắt giảm chi thường xuyên như lương, phụ cấp, chi phí vận hành trụ sở, phương tiện. Theo Bộ Nội vụ, mỗi trường hợp sáp nhập thành công có thể tiết kiệm hàng trăm tỷ đồng ngân sách mỗi năm. Nguồn lực tiết kiệm được có thể tái đầu tư vào phát triển kinh tế – xã hội, nâng cấp cơ sở hạ tầng và cải thiện phúc lợi cho người dân. Đây là bước đi cụ thể trong tiến trình cải cách hành chính, hướng tới một mô hình quản trị hiện đại, hiệu quả, phù hợp với mục tiêu mà Nghị quyết số 18-NQ/TW đã đề ra.
Thứ hai, nâng cao hiệu quả quản lý và điều hành
Việc mở rộng quy mô đơn vị hành chính cấp tỉnh tạo điều kiện để tổ chức lại bộ máy chính quyền theo hướng tập trung và chuyên nghiệp hơn. Khi địa bàn quản lý được mở rộng, các quyết sách được hoạch định trên cơ sở tổng thể, có tính chiến lược và dài hạn, phù hợp với tiềm năng và lợi thế của từng vùng. Đồng thời, việc tổ chức lại hệ thống hạ tầng và dịch vụ công sau sáp nhập giúp tránh tình trạng chồng chéo trong chỉ đạo, tăng tính thống nhất và hiệu quả trong điều hành.
Thứ ba, thúc đẩy liên kết vùng và phát triển kinh tế
Sáp nhập tỉnh mở ra cơ hội hình thành các trung tâm kinh tế – hành chính quy mô lớn hơn, có khả năng thu hút đầu tư mạnh mẽ và phát triển bền vững. Khi các địa phương có sự tương đồng về vị trí địa lý, văn hóa và tiềm năng kinh tế được hợp nhất, sức mạnh liên kết vùng được phát huy rõ nét. Việc quy hoạch và phát triển kinh tế trên quy mô rộng giúp tránh phân tán nguồn lực, nâng cao tính cạnh tranh và đáp ứng định hướng phát triển quốc gia theo mô hình vùng hóa, đô thị hóa hiện đại.
Thứ tư, hướng đến nền quản trị hiện đại và công bằng xã hội
Sáp nhập các tỉnh không đơn thuần là bài toán về tổ chức hành chính, mà còn là cơ hội để xây dựng nền hành chính công hiện đại, lấy người dân làm trung tâm và vận hành trên nền tảng chuyển đổi số. Việc tổ chức lại hệ thống dịch vụ công theo hướng chuyên nghiệp, thuận tiện, minh bạch sẽ nâng cao chất lượng phục vụ, tăng mức độ hài lòng của người dân và doanh nghiệp, đồng thời thúc đẩy công bằng xã hội.
Tóm lại, việc sáp nhập tỉnh không chỉ là giải pháp kỹ thuật để đáp ứng ba tiêu chí dân số, diện tích và số lượng đơn vị hành chính, mà là một chiến lược tái cấu trúc toàn diện nhằm nâng cao hiệu quả quản trị nhà nước, phát triển kinh tế – xã hội và hiện đại hóa bộ máy hành chính. Tuy nhiên, để việc sáp nhập đạt hiệu quả tối đa, cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, lộ trình phù hợp và các giải pháp đồng bộ nhằm hạn chế tác động tiêu cực trong giai đoạn chuyển tiếp. Quan trọng hơn cả là phải bảo đảm sự đồng thuận của người dân, đội ngũ cán bộ và cộng đồng doanh nghiệp, để quá trình sáp nhập diễn ra suôn sẻ, không gây gián đoạn hoạt động thường nhật, từ đó phát huy tối đa tiềm năng và lợi ích của cải cách hành chính.
4. Thách thức trong quá trình sáp nhập
4.1. Khó khăn trong quản lý địa bàn rộng và dân cư phân tán
Việc sáp nhập các đơn vị hành chính làm tăng quy mô địa bàn và dân số, khiến công tác quản lý trở nên phức tạp hơn. Ở các khu vực có địa hình khó khăn, dân cư phân bố rải rác, việc bảo đảm an ninh trật tự, tổ chức hành chính và cung cấp dịch vụ công gặp nhiều trở ngại. Đồng thời, hạ tầng hiện có có thể không đáp ứng kịp, dẫn đến quá tải hoặc chênh lệch trong tiếp cận dịch vụ giữa vùng trung tâm và vùng ngoại vi.
4.2. Sự khác biệt về văn hóa, phong tục và bản sắc địa phương
Sáp nhập các địa phương với nền văn hóa, tập quán khác nhau dễ phát sinh mâu thuẫn trong đời sống xã hội nếu không có biện pháp dung hòa phù hợp. Những khác biệt này cũng ảnh hưởng đến việc xây dựng và thực hiện chính sách công, nhất là trong các lĩnh vực nhạy cảm như giáo dục, y tế, tôn giáo. Do đó, cần có chính sách linh hoạt, tôn trọng đặc trưng văn hóa để tăng cường đoàn kết và ổn định xã hội.
4.3. Tái cấu trúc bộ máy và thách thức về nguồn nhân lực
Việc hợp nhất tổ chức hành chính đòi hỏi phải sắp xếp lại đội ngũ cán bộ, công chức, đảm bảo hợp lý, minh bạch và tránh gây xáo trộn lớn. Cùng với đó, yêu cầu về năng lực quản lý, khả năng phối hợp và ứng dụng công nghệ thông tin cũng cao hơn, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ hiện nay. Nếu không có lộ trình đào tạo và điều phối nhân sự phù hợp, bộ máy sau sáp nhập có thể hoạt động kém hiệu quả, ảnh hưởng đến chất lượng phục vụ người dân.
5. Quy định về đặt tên đơn vị hành chính cấp tỉnh sau sáp nhập
Theo Điều 30 Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13, tên của đơn vị hành chính cấp tỉnh được thành lập mới sau sáp nhập phải đáp ứng các yêu cầu sau:
-
Tên phải được viết bằng chữ cái trong bảng chữ cái tiếng Việt hoặc chữ cái trong bảng chữ cái tiếng dân tộc thiểu số được công nhận.
-
Không được trùng với tên của bất kỳ đơn vị hành chính cấp tỉnh nào khác đang tồn tại trong phạm vi cả nước nhằm tránh gây nhầm lẫn và đảm bảo tính phân biệt rõ ràng.
Trường hợp đổi tên đơn vị hành chính, việc đặt tên mới cũng phải tuân thủ các nguyên tắc trên. Thủ tục đổi tên được thực hiện giống như thủ tục sáp nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính theo quy định của pháp luật.
6. Việc sáp nhập tỉnh, thành phải đảm bảo lợi ích của ai?
Theo Điều 128 Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2015 (sửa đổi bởi Luật Quy hoạch 2017), việc sáp nhập địa giới đơn vị hành chính chỉ được thực hiện khi thực sự cần thiết và phải bảo đảm các điều kiện sau:
-
Phù hợp với quy hoạch được phê duyệt và đáp ứng yêu cầu về tổ chức, quản lý lãnh thổ hiệu quả.
-
Bảo đảm lợi ích chung của quốc gia, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước của chính quyền các cấp.
-
Phát huy tiềm năng, lợi thế của địa phương, thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội cả nước và từng vùng.
-
Đáp ứng yêu cầu quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội.
-
Tôn trọng yếu tố lịch sử, văn hóa, truyền thống địa phương, tạo thuận lợi cho người dân và bảo đảm đoàn kết dân tộc.
-
Việc sáp nhập còn phải căn cứ theo tiêu chuẩn phân loại đơn vị hành chính phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị hoặc hải đảo.
Theo quy định nêu trên thì việc sáp nhập tỉnh chỉ thực hiện trong các trường hợp cần thiết và phải bảo đảm lợi ích chung của quốc gia, hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước của chính quyền địa phương các cấp; phát huy tiềm năng, lợi thế nhằm thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội của đất nước và của từng địa phương.
Việc sáp nhập tỉnh còn phải đảm bảo phù hợp với các quy hoạch có liên quan đã được cấp có thẩm quyền quyết định hoặc phê duyệt; đảm bảo yêu cầu về quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội và bảo đảm đoàn kết dân tộc, phù hợp với các yếu tố lịch sử, truyền thống, văn hóa của địa phương; tạo sự thuận tiện cho Nhân dân.
Trên đây là bài viết của Luật Dương Gia về “Lợi ích của việc sáp nhập các tỉnh thành”. Trong trường hợp còn đang thắc mắc hoặc cần sử dụng dịch vụ pháp lý, hãy liên hệ ngay với Luật Dương Gia để được tư vấn nhanh chóng và chính xác nhất.
CÔNG TY LUẬT TNHHH DƯƠNG GIA - CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG
Địa chỉ: 141 Diệp Minh Châu, phường Hòa Xuân, quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng
Điện thoại: 0931548999; 02367300899
