Như một bản giao hưởng hòa quyện giữa niềm hân hoan, sự tôn kính và lòng biết ơn, lễ Phật Đản tỏa sáng rực rỡ trong không gian tâm linh của người con Phật. Là một trong những ngày lễ quan trọng nhất trong năm của Phật giáo, lễ Phật Đản không chỉ mang giá trị tôn giáo thuần túy mà còn là biểu tượng văn hóa tinh thần to lớn, lan tỏa thông điệp hòa bình, từ bi và trí tuệ đến mọi người.
1. Ngày lễ Phật Đản là ngày nào và nguồn gốc của lễ Phật Đản?
Đức Phật Thích Ca Mâu Ni đản sanh tại vườn Lâm Tỳ Ni, thuộc xứ Ca Tỳ La Vệ. Ngài được gọi là Thái tử Tất Đạt Đa, là con trai của đức vua Tịnh Phạn và hoàng hậu Ma Gia. Lớn lên trong nhung lụa, Thái tử vẫn luôn vâng lời song thân, lập gia đình với công chúa Da Du Đà La và có con trai là Thái tử La Hầu La.
Tuy nhiên, trong những chuyến du ngoạn ngoại thành, chứng kiến cảnh sinh, lão, bệnh, tử của kiếp nhân sinh, Thái tử luôn chìm trong suy tư, trăn trở. Mong muốn tìm ra con đường giải thoát cho bản thân và chúng sinh khỏi bể khổ luân hồi, Ngài quyết định từ bỏ ngai vàng, vợ con, lên đường tìm đạo.
Trải qua sáu năm tu khổ hạnh ở chốn rừng già, và 49 ngày đêm ngồi thiền định dưới cội cây bồ đề, tâm trí thanh tịnh, Ngài hoát nhiên giác ngộ, thành Phật, thành bậc vô thượng chánh đẳng chánh giác, vào năm Ngài được 30 tuổi. Sau đó, Ngài đi khắp nơi thuyết pháp, đem chân lý giác ngộ giảng dạy cho mọi người trong 50 năm ròng rã, và Ngài thị tịch, nhập Niết bàn, năm 80 tuổi tại khu rừng ta la song thọ.
Đại lễ Phật Đản, là một sự kiện trọng đại trong Phật giáo, nhằm tưởng niệm ngày Đức Phật Thích Ca Mâu Ni ra đời.
Theo Phật giáo Nam Tông và Tây Tạng, ngày này còn được gọi là Tam Hiệp, kỷ niệm ba sự kiện quan trọng trong cuộc đời Đức Phật: Đản sinh, Thành đạo và Nhập Niết bàn. Tuy nhiên, tùy theo quốc gia và truyền thống Phật giáo, ngày tổ chức lễ Vesak (Phật Đản) hay Tam Hiệp có thể khác nhau.
Tại các quốc gia chịu ảnh hưởng của Phật giáo Bắc Tông, như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản và Việt Nam, ngày mồng 8 tháng 4 âm lịch là ngày thường được chọn để tổ chức lễ Phật Đản. Trong khi đó, các quốc gia theo Phật giáo Nam Tông thường tổ chức vào ngày trăng tròn tháng 4 âm lịch, hoặc ngày trăng tròn tháng 5 dương lịch.
Trước năm 1959: Các nước Đông Á thường tổ chức Lễ Phật Đản vào ngày 8 tháng 4 âm lịch.
Năm 1950: Tại Đại hội Phật giáo Thế giới lần thứ nhất tổ chức tại Colombo, Sri Lanka, 26 quốc gia thành viên thống nhất lấy ngày Rằm tháng Tư âm lịch làm ngày Phật Đản quốc tế.
Vào ngày 15 tháng 12 năm 1999, Đại hội đồng Liên Hợp Quốc tại phiên họp thứ 54, mục 174 đã chính thức công nhận Đại lễ Vesak là một lễ hội văn hóa, tôn giáo quốc tế. Quyết định này được đưa ra sau đề nghị của 39 quốc gia nhằm tôn vinh giá trị đạo đức, văn hóa, tư tưởng hòa bình, đoàn kết hữu nghị của Đức Phật.
Kể từ năm 2000, Đại lễ Vesak được tổ chức hàng năm tại trụ sở và các trung tâm của Liên Hợp Quốc trên thế giới. Lễ hội diễn ra vào ngày trăng tròn đầu tiên của tháng 5 âm lịch.
Việc Liên Hợp Quốc công nhận Đại lễ Vesak là một sự kiện quan trọng, thể hiện sự tôn trọng đối với Phật giáo và góp phần thúc đẩy giao lưu văn hóa, tôn giáo giữa các quốc gia trên thế giới.
Vì vậy, lễ Phật Đản được tổ chức vào ngày rằm tháng tư âm lịch hàng năm. Năm nay, Lễ Phật Đản diễn ra vào thứ Tư, ngày 22 tháng 05 năm 2024.
2. Ý nghĩa của ngày lễ Phật Đản
Lễ Phật Đản là dịp để Phật tử tưởng nhớ và bày tỏ lòng tôn kính đối với Đức Phật Thích Ca Mâu Ni, người đã khai sáng ra đạo Phật. Lễ hội này ghi nhớ sự kiện lịch sử quan trọng đánh dấu sự ra đời của một vị Bồ tát, người đã giác ngộ và mang ánh sáng trí tuệ đến nhân loại.
Lễ Phật Đản là dịp để các Phật tử ôn lại giáo lý của Đức Phật, người đã mang giáo lý đến cho chúng sinh. Đức Phật là người đã giác ngộ chân lý, thoát khỏi vòng luân hồi sinh tử và hướng chúng sinh đến con đường giải thoát.
Lễ Phật Đản là dịp để các Phật tử cùng nhau sum vầy, cùng nhau cầu nguyện, chia sẻ niềm vui và tinh thần của Phật giáo. Lễ hội giúp tăng cường sự đoàn kết và gắn kết trong cộng đồng.
Lễ Phật Đản khuyến khích mọi người sống tốt đời đẹp đạo, tránh xa những điều ác và hướng đến những người thiện lành
Lễ Phật Đản góp phần bảo tồn và phát huy những những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của Phật giáo
3. Lễ Phật Đản ở các quốc gia trên thế giới
Phật Đản – Lễ hội tôn giáo thiêng liêng tại Bhutan
Tại Bhutan, Phật nhập Niết bàn được xem là một ngày lễ quốc gia trọng đại, đồng thời được biết đến với tên gọi Saga Dawa. Lễ hội diễn ra vào ngày thứ 15 của tháng Saga Dawa, tương ứng với tháng thứ tư trong lịch Tây Tạng.
Tháng lễ Saga Dawa bắt đầu từ ngày mùng 1, mang ý nghĩa kỷ niệm ba sự kiện quan trọng trong cuộc đời Đức Phật: Đản sinh, Giác ngộ và Niết bàn. Đây cũng là tháng Vesak linh thiêng, được tôn vinh bởi Phật giáo trên toàn thế giới.
Suốt tháng lễ, các hoạt động đạo đức và luân lý được tổ chức tại gia đình, chùa chiền, tu viện và cả những nơi công cộng. Các Phật tử sùng đạo tuân thủ chế độ ăn chay nghiêm ngặt, tránh sử dụng thực phẩm không phải đồ ăn chay.
Vào ngày Phật nhập Niết bàn, du khách có thể chứng kiến cảnh tượng các tín đồ đổ về tu viện để cầu nguyện và thắp đèn bơ. Mọi người, bất kể tầng lớp xã hội, đều khoác lên mình bộ trang phục truyền thống, đến tu viện để nhận được lời chúc phúc từ vị thần hộ mệnh.
Vesak – Lễ hội Phật giáo lớn nhất tại Sri Lanka
Tại Sri Lanka, Phật giáo là quốc giáo và Vesak được xem là lễ hội quan trọng nhất trong năm. Lễ hội diễn ra trong một tuần, thường vào ngày trăng tròn tháng 5 dương lịch, mang đến cho người dân Sri Lanka thời gian nghỉ lễ để hòa mình vào không khí tôn giáo và văn hóa đặc sắc.
Vesak không chỉ là những buổi lễ tụng kinh, cầu nguyện trang trọng mà còn là một lễ hội dân gian náo nhiệt. Trong những ngày này, việc bán rượu và thịt bị cấm, thay vào đó là các hoạt động thiện nguyện như phóng sinh, bố thí. Người dân Sri Lanka thường mặc áo trắng, đến đền thờ, tu viện để tham gia nghi lễ và thực hành Bát giới.
Hầu hết nhà cửa đều được trang trí cờ Phật giáo, lồng đèn và đèn nến lung linh. Các chương trình lễ hội diễn ra tại nhiều nơi, thu hút đông đảo người dân tham dự. Ấn tượng nhất phải kể đến màn rước và diễn hành xá-lợi Phật. Xá-lợi được tôn trí trên lưng voi, diễu hành qua các đường phố trong tiếng nhạc và lời cầu nguyện của hàng ngàn Phật tử.
Lễ hội Vesak không chỉ là một sự kiện tôn giáo mà còn là biểu tượng cho sự đoàn kết và hòa bình của người dân Sri Lanka. Lễ hội là dịp để người dân tưởng nhớ Đức Phật, thể hiện lòng thành kính và cầu mong những điều tốt đẹp cho bản thân, gia đình và đất nước.
Lễ Phật Đản tại Trung Quốc
Phật giáo du nhập vào Trung Quốc gần 2000 năm trước, từng đóng vai trò tư tưởng chủ đạo cho chính quyền và người dân trong nhiều triều đại. Lễ Phật đản được tổ chức từ thời Tam Quốc, thể hiện ảnh hưởng sâu rộng của Phật giáo trong xã hội qua nhiều giai đoạn lịch sử.
Tuy nhiên, ngày nay, ảnh hưởng của Phật giáo tại Trung Quốc đã giảm sút đáng kể sau khi đất nước chuyển sang chế độ xã hội chủ nghĩa. Nhiều người dân chỉ còn xem Phật giáo như một tôn giáo liên quan đến ma chay, cúng kiếng, võ thuật,… Lễ Phật đản cũng bị hạn chế tổ chức trong khuôn viên tự viện và ít được quan tâm bởi xã hội.
Lễ Phật Đản – Lễ hội Ánh sáng rực rỡ tại Hàn Quốc
Ngày Phật đản, được gọi là Seokga tansinil (석가 탄신일) hay Bucheonim osin nal (부처님 오신 날) trong tiếng Hàn, là một ngày lễ quốc gia và cũng là một trong những lễ hội văn hóa lớn nhất tại Hàn Quốc.
Lễ hội diễn ra tại nhiều nơi công cộng và trên các đường phố, thu hút đông đảo người tham gia. Một trong những hoạt động nổi bật nhất là Lễ hội đèn lồng (연등회, Yeon Deung Hoe) kéo dài 1 tuần cho đến ngày chính thức Phật đản.
Riêng tại thủ đô Seoul, ước tính có hơn 100.000 chiếc lồng đèn rực rỡ được trưng bày và biểu diễn, thu hút khoảng 300.000 lượt du khách trong và ngoài nước. Lễ hội đặc biệt này đã được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Phi vật thể vào năm 2020 và được Hàn Quốc công nhận là Tài sản Văn hóa Phi vật thể từ năm 2012.
Vào ngày Đức Phật ra đời, nhiều ngôi chùa tại Hàn Quốc cung cấp bữa ăn miễn phí và trà cho tất cả du khách.
Lễ Phật Đản không chỉ là một ngày lễ tôn giáo mà còn là một lễ hội văn hóa mang đậm bản sắc Hàn Quốc. Lễ hội là dịp để người dân bày tỏ lòng thành kính đối với Đức Phật, cầu mong cho quốc thái dân an và cùng nhau thưởng thức những màn trình diễn nghệ thuật đặc sắc.
4. Lễ Phật Đản tại Việt Nam
Lễ Phật Đản, kỷ niệm ngày Đức Phật Thích Ca Mâu Ni ra đời, là một trong những ngày lễ quan trọng nhất của Phật giáo Việt Nam. Lễ hội này mang đậm dấu ấn văn hóa và tinh thần của người Việt, thể hiện lòng tôn kính và tri ân đối với Đức Phật.
Lễ Phật Đản được công nhận là ngày nghỉ lễ chính thức tại miền Nam Việt Nam từ năm 1958 dưới thời chính phủ Đệ Nhất Cộng hòa. Sau khi thống nhất đất nước năm 1975, ngày lễ này không còn là ngày lễ quốc gia. Tuy nhiên, Lễ Phật Đản vẫn được tổ chức trang trọng và ngày càng thu hút sự tham gia của đông đảo người dân.
Lễ Phật Đản được tổ chức từ ngày 8 đến 15 tháng 4 âm lịch, với ngày chính là Rằm tháng 4. Các hoạt động trong lễ hội bao gồm:
Diễu hành xe hoa: Những chiếc xe hoa được trang trí lộng lẫy, thể hiện các hình ảnh về Đức Phật và cuộc đời của Ngài.
Rước xe hoa: Phật tử rước tượng Phật Thích Ca sơ sinh đi quanh khuôn viên chùa, thể hiện niềm tôn kính và lòng thành kính.
Văn nghệ: Các tiết mục văn nghệ ca ngợi Đức Phật và giáo lý của Ngài.
Từ thiện: Các hoạt động thăm hỏi, tặng quà cho người nghèo, người già neo đơn, trẻ mồ côi.
Lễ Phật Đản không chỉ là một ngày lễ tôn giáo mà còn là một ngày hội văn hóa, thể hiện tinh thần đoàn kết, yêu thương và lòng hướng thiện của người Việt Nam.
Ngày nay, Lễ Phật Đản được coi là một ngày lễ quan trọng thu hút sự tham gia của nhiều cấp chính quyền và các tổ chức từ thiện. Các hoạt động trong ngày lễ được tổ chức ngày càng chu đáo và trang trọng hơn.
Lễ Phật Đản là một nét đẹp văn hóa truyền thống của Việt Nam cần được gìn giữ và phát huy. Lễ hội này không chỉ giúp người dân thể hiện lòng tôn kính đối với Đức Phật mà còn là dịp để mọi người hướng đến những giá trị tốt đẹp của cuộc sống.
Lễ Phật Đản là một ngày lễ quan trọng mang đậm dấu ấn văn hóa và tinh thần của người Việt Nam. Lễ hội này thể hiện lòng tôn kính đối với Đức Phật và giáo lý của Ngài, đồng thời góp phần tinh thần đoàn kết, yêu thương và lòng hướng thiện trong cộng đồng.
