Hoạt động hàng hải là một trong những ngành quan trọng, đem lại nguồn lợi kinh tế cao không chỉ đối với Việt Nam mà còn có các quốc gia khác trên thế giới. Tuy nhiên, ngoài các vùng đặc quyền kinh tế, thuộc chủ quyền lãnh thổ của các quốc gia thì tại những khu vực đó đó hoặc vùng biển không thuộc quyền tài phán của quốc gia nào, tội phạm cướp biển đã và đang diễn ra mạnh mẽ, tiềm ẩn nhiều nguy cơ rủi ro với những biến tướng tinh vi và quy mô ngày càng rộng..
Chính vì lẽ đó, Việt Nam – với tư cách là quốc gia nằm trong mối tương quan với các nước trên thế giới – đã quy định cụ thể về tội cướp biển trong Bộ Luật Hình sự hiện hành. Trong phạm vi bài viết, Luật Dương Gia xin trao đổi về khái niệm, các dấu hiệu pháp lý cũng như một số vấn đề đặt ra trong việc thực thi quy định về Tội cướp biển.
Căn cứ pháp lý:
– Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017
– Công ước Luật Biển năm 1982.
1. Quy định của pháp luật về tội cướp biển
Theo sự tổng hợp định nghĩa từ các văn bản, tài liệu có liên quan thì cướp biển hay hải tặc là hành vi tấn công tàu, thuyền ở biển cả hoặc ở nơi không thuộc quyền tài phán của quốc gia nào nhằm chiếm đoạt tài sản. Do đó, bên cạnh các quy định tại văn bản pháp lý quốc tế xử lý hành vi cướp biển thì tại Bộ luật hình sự 2015 cũng đặt ra những quy định tại Điều 302, cụ thể:
“Điều 302. Tội cướp biển
1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm:
a) Tấn công tàu biển, phương tiện bay hoặc phương tiện hàng hải khác đang ở biển cả hoặc ở nơi không thuộc quyền tài phán của quốc gia nào;
b) Tấn công hoặc bắt giữ người trên tàu biển, phương tiện bay hoặc phương tiện hàng hải khác quy định tại điểm a khoản này;
c) Cướp phá tài sản trên tàu biển, phương tiện bay hoặc phương tiện hàng hải khác quy định tại điểm a khoản này.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:
a) Có tổ chức;
b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 11% đến 30%;
c) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng;
d) Gây thiệt hại về tài sản từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm:
a) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%;
b) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;
c) Gây thiệt hại về tài sản từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng.
4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 18 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân:
a) Làm chết người;
b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;
c) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 31% trở lên;
d) Chiếm đoạt tài sản trị giá 500.000.000 đồng trở lên;
đ) Gây thiệt hại về tài sản 1.000.000.000 đồng trở lên.
5. Người chuẩn bị phạm tội này, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.”
2. Cấu thành tội phạm tội cướp biển
2.1. Mặt khách thể
Khách thể của tội phạm là trật tự, an toàn, an ninh hàng hải và tính mạng, sức khỏe, tài sản của cá nhân, tổ chức
2.2. Mặt khách quan
Mặt khách quan của tội phạm gồm 03 hành vi:
– Tấn công tàu biển, phương tiện bay hoặc phương tiện hàng hải khác đang ở biển cả hoặc ở nơi không thuộc quyền tài phán của quốc gia nào: Cụ thể là hành vi dùng vũ lực nhằm khống chế, hoạt động bình thường và hợp pháp của các phương tiện hàng hải, hàng không trên vùng biển không thuộc quyền tài phán và chủ quyền của bất cứ quốc gia ven biển nào.
– Tấn công hoặc bắt giữ người trên tàu biển, phương tiện bay hoặc phương tiện hàng hải khác: Đây là hành vi sử dụng vũ lực tấn công hoặc bắt giữ nhằm vào con người trên phương tiện hàng hải, hàng không xảy ra tại vùng biển cả hoặc vùng không thuộc quyền tài phán của bất kỳ quốc gia nào. Khác với quy định về hành vi đầu tiên tác động vào hoạt động bình thường và hợp pháp của các phương tiện di chuyển, hành vi thứ hai tác động đến đối tượng là con người.
– Cướp phá tài sản trên tàu biển, phương tiện bay hoặc phương tiện hàng hải khác: Hành vi này tác động đến đối tượng là tài sản, có thể được hiểu là hành vi dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc sử dụng thủ đoạn khác chiếm đoạt tài sản cũng như có các hành vi hủy hoại hoặc làm hư hỏng tài sản trên các phương tiện bay, phương tiện hàng hải.
Địa điểm phạm tội là căn cứ bắt buộc để cấu thành tội phạm. Hành vi cướp biển phải được thực hiện ở biển cả hoặc nơi không thuộc quyền tài phán của bất kỳ quốc gia nào.
Hậu quả không được đề cập tới để làm căn cứ xác định trách nhiệm hình sự bởi đây là tội phạm có cấu thành hình thức. Hành vi cướp biển có thể gây nhiều hậu quả khác nhau như: cản trở hoat động của tàu biển, phương tiện bay hoặc phương tiện hàng hải khác; thiệt hại về tính mạng, sức khỏe của con người, thiệt hại về tài sản trên các phương tiện hàng không, hàng hải bị xâm hại.
2.3. Mặt chủ thể
Chủ thể của tội phạm phải là người từ đủ 16 tuổi trở lên và có đầy đủ năng lực trách nhiệm hình sự.
Người phạm tội có thể là công dân Việt Nam hoặc người nưóc ngoài hoặc người không có quốc tịch. Kể cả trường hợp người nước ngoài phạm tội cướp biển đối với tàu thuyền nước ngoài ở vùng biển cả hoặc vùng không thuộc thẩm quyền tài phán của nước nào mà những người đó bị bắt giữ bởi cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam. Vấn đề này được quy định tại Khoản 3 Điều 6 Bộ luật hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017 và Điều 105 Công ước Luật Biển năm 1982.
2.4. Mặt chủ quan
Tội phạm được thực hiện với lỗi cố ý trực tiếp bởi hành vi tấn công phải luôn nằm trong chủ đích và toan tính rất kỹ của những người thực hiện hành vi. Người phạm tội nhận thức được hành vi nguy hiểm cho xã hội, nhận thức được hậu quả và mong muốn thực hiện hành vi.
Ví dụ: Ở nước ta, trong năm 2014, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã thụ lý điều tra 02 vụ cướp biển. Vụ cướp tàu Sunrise 689 thuộc Công ty cổ phần đóng tàu thủy sản Hải Phòng xảy ra hồi 0 giờ ngày 03/10/2014, ở khu vực giáp ranh giữa vùng biển Singapore, Malaysia và Indonesia, nhóm hải tặc người nước ngoài đã dùng dao tấn công, khống chế thủy thủ đoàn gồm 18 người, cướp 1.328 tấn dầu DO và toàn bộ tiền, tài sản cá nhân của thủy thủ đoàn, phá hủy toàn bộ hệ thống thông tin liên lạc của tàu. Vụ cướp tàu VP Asphalt 2 thuộc Công ty cổ phần vận tải xăng dầu VIPCO chở 2.300 tấn nhựa đường lỏng từ Singapore về cảng Gò Dầu (Đồng Nai), xảy ra vào hồi 4 giờ 30 phút ngày 07/12/2014, tại vùng biển cách Singapore 60 hải lý, nhóm hải tặc đã bắn chết 01 thuyền viên, cướp toàn bộ tiền, tài sản cá nhân của thủy thủ đoàn gồm 16 người. Ngày 19/6/2015, Cảnh sát Biển Việt Nam đã phối hợp với Cơ quan thực thi pháp luật trên biển của Malaysia bắt giữ 08 đối tượng người nước ngoài sau khi số đối tượng này cướp tàu chở dầu Harmony của Malaysia, chạy vào vùng biển Việt Nam.
3. Khung hình phạt pháp lý
Tại Điều 302 Bộ luật Hình sự quy định 05 Khung hình phạt đối cá nhân phạm tội như sau:
Khung 1: Người phạm tội bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm khi có các hành vi sau:
– Tấn công tàu biển, phương tiện bay hoặc phương tiện hàng hải khác đang ở biển cả hoặc ở nơi không thuộc quyền tài phán của quốc gia nào;
– Tấn công hoặc bắt giữ người trên tàu biển, phương tiện bay hoặc phương tiện hàng hải khác quy định tại điểm a khoản này;
– Cướp phá tài sản trên tàu biển, phương tiện bay hoặc phương tiện hàng hải khác quy định tại điểm a khoản này.
Khung 2: Người phạm tội bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm, khi thuộc các trường hợp sau:
– Có tổ chức;
– Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 11% đến 30%;
– Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng;
– Gây thiệt hại về tài sản từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng.
Khung 3:Người phạm tội bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm nếu thực hiện các hành vi:
– Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%;
– Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;
– Gây thiệt hại về tài sản từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng.
Khung 4: Người phạm tội bị phạt tù từ 18 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân, nếu:
– Làm chết người;
– Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;
– Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 31% trở lên;
– Chiếm đoạt tài sản trị giá 500.000.000 đồng trở lên;
– Gây thiệt hại về tài sản 1.000.000.000 đồng trở lên.
Khung 5: Người chuẩn bị phạm tội này, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
Nhận thấy, hiện nay, tình trạng cướp biển trên thế giới diễn biến rất phức tạp ở các nước nói chúng cũng như xảy ra nhiều ở vùng biển Thái Bình Dương, Ấn Độ Dương, ngoài hải phận Somalia, eo biển Malacca và Singapore, gây thiệt hại mỗi năm ước tính từ 13 đến 16 tỷ đô la Mỹ. Do đó, tại Bộ luật Hình sự Việt Nam đặt ra những quy định này không chỉ để phòng chống, khẳng định chính sách hình sự nhất quán của Nhà nước ta trong việc xử lý nghiêm minh hành vi cướp biển, đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm, mà còn nhằm thực thi cam kết của Việt Nam trong các điều ước quốc tế về phòng, chống tội phạm trên biển.
Trên đây là toàn bộ những nội dung có liên quan đến Tội cướp biển theo quy định tại Bộ luật Hình sự 2015 cũng như tại các văn bản pháp lý có liên quan. Trường hợp quý khách hàng còn thắc mắc hoặc cần tư vấn những nội dung khác, vui lòng liên hệ theo số hotline 19006568 để được hỗ trợ.
CÔNG TY LUẬT TNHHH DƯƠNG GIA - CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG
Địa chỉ: 141 Diệp Minh Châu, phường Hòa Xuân, quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng
Điện thoại: 0931548999; 02367300899
