Ly hôn không chỉ là việc chấm dứt mối quan hệ hôn nhân hợp pháp giữa vợ và chồng mà còn kéo theo nhiều hệ lụy pháp lý, xã hội và tâm lý, đặc biệt là với con cái – những người không có lỗi nhưng lại chịu ảnh hưởng sâu sắc. Trong các vụ án ly hôn, vấn đề tranh chấp quyền nuôi con luôn là điểm nóng, bởi đây là quyết định có tác động trực tiếp và lâu dài đến sự phát triển của trẻ. Chính vì vậy, việc xem xét ý kiến của con là một bước quan trọng, thể hiện sự tôn trọng nhân cách và bảo đảm quyền lợi của trẻ em trong quá trình giải quyết ly hôn.
1. Quy định pháp luật về việc xem xét ý kiến của con
1.1. Lứa tuổi được lấy ý kiến
Theo Điều 81 Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014, quy định cụ thể:
- Trẻ dưới 36 tháng tuổi được giao cho mẹ trực tiếp nuôi dưỡng, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện hoặc có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của trẻ.
- Trẻ từ đủ 07 tuổi trở lên, khi bố mẹ ly hôn, Tòa án phải xem xét nguyện vọng của trẻ khi quyết định người trực tiếp nuôi con.
- Trẻ từ 18 tuổi trở lên có quyền tự định đoạt việc ở với bố hoặc mẹ, lúc này quyền nuôi con không còn thuộc phạm trù giải quyết của Tòa án nữa.
Quy định này thể hiện rõ nguyên tắc bảo vệ và tôn trọng quyền trẻ em. Ý kiến của con không mang tính quyết định duy nhất nhưng là một trong những yếu tố then chốt giúp Tòa án đưa ra phán quyết hợp lý.
1.2. Hình thức lấy ý kiến
Tòa án thường trực tiếp trao đổi riêng với trẻ (trong phòng kín, không có mặt cha mẹ) để đảm bảo tính khách quan. Ngoài ra, có thể yêu cầu trẻ viết bản tường trình, hoặc cán bộ hòa giải, chuyên viên tâm lý hỗ trợ phỏng vấn để đảm bảo trẻ không bị tác động, dụ dỗ hay đe dọa.
Trong thực tế, việc lấy ý kiến trẻ cần sự cẩn trọng và kỹ năng vì nếu không khéo léo, trẻ có thể bị tổn thương tâm lý, thậm chí hoảng sợ, cảm thấy tội lỗi khi phải “chọn” giữa cha và mẹ.
1.3. Ý kiến của con có giá trị pháp lý như thế nào?
Mặc dù pháp luật yêu cầu phải xem xét nguyện vọng của trẻ từ 7 tuổi trở lên, nhưng điều đó không đồng nghĩa với việc Tòa án buộc phải quyết định theo đúng mong muốn của trẻ. Vì trẻ nhỏ đôi khi dễ bị ảnh hưởng cảm xúc, dụ dỗ, hứa hẹn vật chất, hoặc do quen sống với một bên nên chưa nhận thức đầy đủ về lợi ích lâu dài. Do đó, Tòa án sẽ xem xét tổng thể, trong đó có ý kiến của trẻ, để đưa ra quyết định phù hợp nhất.
2. Những yếu tố khác ảnh hưởng đến quyền nuôi con trong vụ án ly hôn, giành quyền nuôi con
Ngoài ý kiến của con, Tòa án sẽ đánh giá các yếu tố liên quan đến điều kiện thực tế của cha mẹ:
2.1. Công sức chăm sóc con trong thời kỳ hôn nhân
Việc ai là người trực tiếp chăm sóc, đưa đón, nuôi dưỡng, hỗ trợ học tập, bệnh tật… trong thời gian chung sống là yếu tố quan trọng. Nếu một bên gần như không tham gia chăm sóc con trong quá khứ, sẽ khó thuyết phục rằng mình đủ điều kiện tốt sau khi ly hôn.
2.2. Điều kiện vật chất, tài chính
Khả năng tài chính – thu nhập ổn định, chỗ ở đảm bảo, điều kiện sinh hoạt – là yếu tố cần thiết để đảm bảo con có môi trường sống ổn định. Tuy nhiên, đây không phải là yếu tố duy nhất vì điều kiện tài chính tốt nhưng không có thời gian, sự quan tâm thì vẫn không đảm bảo quyền lợi con trẻ.
2.3. Thời gian chăm sóc, điều kiện công việc
Người làm việc hành chính, có thời gian linh hoạt, nghỉ cuối tuần, nghỉ lễ… thường được đánh giá cao hơn người có công việc bận rộn, làm theo ca hoặc thường xuyên đi công tác.
2.4. Hỗ trợ từ ông bà, người thân
Nếu một bên sống cùng ông bà nội/ngoại, có sự hỗ trợ trong việc trông nom, chăm sóc cháu, đặc biệt ông bà có sức khỏe tốt, có lương hưu hoặc điều kiện kinh tế, sẽ tạo nên môi trường sống ổn định và lành mạnh hơn cho trẻ.
2.5. Yếu tố lỗi trong hôn nhân
Các hành vi vi phạm đạo đức, pháp luật như ngoại tình, bạo lực gia đình, cờ bạc, nghiện ngập… là yếu tố bất lợi khi Tòa án xem xét quyền nuôi con. Đặc biệt, hành vi bạo hành trẻ em hoặc lạm dụng trẻ là yếu tố trực tiếp dẫn đến việc mất quyền nuôi con.
3. Vai trò của ý kiến con trong xét xử vụ án ly hôn, giành quyền nuôi con
3.1. Đảm bảo quyền trẻ em được lắng nghe
Trẻ em có quyền được tham gia vào các vấn đề liên quan trực tiếp đến mình. Việc Tòa án ghi nhận, lắng nghe ý kiến con thể hiện sự tôn trọng nhân cách và quyền con người, phù hợp với Công ước quốc tế về quyền trẻ em mà Việt Nam là thành viên.
3.2. Đánh giá môi trường sống phù hợp
Chính trẻ là người hiểu rõ ai chăm sóc mình tốt hơn. Đôi khi điều kiện tài chính không phải yếu tố quyết định bằng cảm giác an toàn, sự gần gũi, thấu hiểu. Ý kiến của con là cơ sở trực tiếp giúp Tòa án đánh giá môi trường sống đó có phù hợp hay không.
3.3. Hạn chế rủi ro về tâm lý và tranh chấp hậu ly hôn
Nếu trẻ bị buộc phải sống với người mà mình không mong muốn, dễ dẫn đến các hậu quả như trầm cảm, học kém, bỏ nhà đi, chống đối, thậm chí vi phạm pháp luật. Việc xem xét ý kiến của con là cách để hạn chế các hệ lụy này và giúp quá trình ly hôn diễn ra văn minh, nhân văn hơn.
4. Kết luận
Trong bối cảnh ngày càng nhiều vụ ly hôn có tranh chấp về quyền nuôi con, việc xem xét nghiêm túc ý kiến của trẻ em không chỉ là quy định của pháp luật mà còn là yêu cầu mang tính nhân văn sâu sắc. Việc lắng nghe nguyện vọng của trẻ, đánh giá đầy đủ các yếu tố liên quan đến điều kiện nuôi dưỡng, môi trường sống, cũng như trách nhiệm và đạo đức của cha mẹ là những bước cần thiết để đảm bảo rằng mọi quyết định của Tòa án đều hướng đến lợi ích tốt nhất cho trẻ. Việc xem xét ý kiến của con trong vụ án ly hôn là yêu cầu bắt buộc đối với trẻ từ đủ 07 tuổi trở lên theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, ý kiến của trẻ không phải là yếu tố duy nhất mà cần được kết hợp đánh giá với các điều kiện khác của cha mẹ để đưa ra quyết định đúng đắn nhất, hướng đến mục tiêu tối thượng là bảo vệ lợi ích tốt nhất cho trẻ em.
Bài viết tham khảo và kế thừa nội dung từ phân tích của Luật Dương Gia, một nguồn thông tin pháp lý đáng tin cậy trong việc phổ biến kiến thức pháp luật đến cộng đồng. Qua đó, có thể thấy rằng không chỉ luật sư, thẩm phán, mà ngay cả các bậc cha mẹ cũng cần ý thức rõ vai trò của con trong quá trình giải quyết ly hôn – không phải là đối tượng bị định đoạt, mà là cá thể cần được lắng nghe và bảo vệ.
CÔNG TY LUẬT TNHHH DƯƠNG GIA - CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG
Địa chỉ: 141 Diệp Minh Châu, phường Hòa Xuân, quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng
Điện thoại: 0931548999; 02367300899
