Trong bối cảnh kinh tế ngày càng phát triển, đời sống người dân được cải thiện rõ rệt, tinh thần tương thân tương ái vẫn luôn được gìn giữ và lan tỏa mạnh mẽ. Nhiều hoạt động thiện nguyện đã và đang được tổ chức rộng rãi, thu hút sự quan tâm, hưởng ứng của cộng đồng – đặc biệt là giới trẻ.
Tuy nhiên, đằng sau những nghĩa cử cao đẹp ấy cũng không ít lần xuất hiện những ồn ào, tranh cãi, thậm chí là đơn tố giác hành vi chiếm đoạt tài sản dưới danh nghĩa từ thiện. Không ít trường hợp đã lợi dụng lòng tin của cộng đồng, nhận tiền quyên góp rồi sử dụng sai mục đích, trục lợi cá nhân, khiến niềm tin vào hoạt động từ thiện ngày càng bị lung lay.
Vậy nếu cá nhân hoặc tổ chức kêu gọi từ thiện nhưng dùng không đúng mục đích bị xử lý thế nào? Hãy cùng Luật Dương Gia tìm hiểu rõ hơn về khung pháp lý liên quan đến hành vi này qua bài viết dưới đây.
Cơ sở pháp lý:
- Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017);
- Nghị định 93/2021/NĐ-CP quy định về vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo.
1. Thế nào là tiền từ thiện?
Tiền từ thiện là khoản tiền do cá nhân, tổ chức trong và ngoài nước tự nguyện đóng góp nhằm mục đích hỗ trợ, giúp đỡ người gặp khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố bất ngờ hoặc bệnh tật hiểm nghèo.
Tiền từ thiện có thể được huy động thông qua các hình thức như:
-
Kêu gọi quyên góp công khai (trên mạng xã hội, truyền hình, báo chí…);
-
Tổ chức các chương trình gây quỹ;
-
Vận động trong cộng đồng, doanh nghiệp, tổ chức.
Khoản tiền này mang bản chất tự nguyện, phi lợi nhuận và chỉ được sử dụng với mục đích nhân đạo, hỗ trợ những hoàn cảnh khó khăn, hoàn toàn không nhằm phục vụ lợi ích cá nhân của người tiếp nhận, tổ chức hoặc cá nhân kêu gọi.
2. Ai được phép kêu gọi từ thiện
Nghị định số 93/2021/NĐ-CP quy định rõ về việc vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện nhằm hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố và hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo. Theo đó, nhiều tổ chức và cá nhân được pháp luật cho phép kêu gọi, tiếp nhận và phân phối tiền, hàng từ thiện, cụ thể gồm:
-
Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Ban Vận động, tiếp nhận, phân phối nguồn đóng góp tự nguyện (được thành lập bởi Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng cấp).
-
Hội Chữ thập đỏ Việt Nam.
-
Các cơ quan nhà nước như: Bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ; Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện (Ủy ban nhân dân cấp xã chỉ được thực hiện khi có ủy quyền từ cấp huyện).
-
Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng, chống thiên tai – được phép vận động và tiếp nhận đóng góp tự nguyện từ quốc tế trong các tình huống khẩn cấp do thiên tai.
-
Các cơ quan thông tin đại chúng và cơ sở y tế, được phép vận động, tiếp nhận và hỗ trợ người bệnh mắc bệnh hiểm nghèo.
-
Các quỹ từ thiện được thành lập theo quy định tại Nghị định 93/2019/NĐ-CP.
-
Các doanh nghiệp, hợp tác xã và tổ chức khác có tư cách pháp nhân.
-
Cá nhân có đầy đủ năng lực hành vi dân sự, cũng được phép thực hiện các hoạt động vận động, tiếp nhận, phân phối nguồn đóng góp tự nguyện.
Như vậy, theo quy định tại Nghị định 93/2021/NĐ-CP, không chỉ các cơ quan, tổ chức chính trị – xã hội và đơn vị hành chính nhà nước, mà các cá nhân đủ điều kiện pháp lý cũng được quyền đứng ra kêu gọi từ thiện nhằm hỗ trợ cộng đồng trong các tình huống khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố hoặc hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng đảm bảo minh bạch và đúng thẩm quyền trong các hoạt động thiện nguyện.
3. Như thế nào là sử dụng tiền từ thiện không đúng mục đích
Sử dụng tiền từ thiện sai mục đích là hành vi lợi dụng sự tin tưởng của cộng đồng và lòng tốt của các nhà hảo tâm để trục lợi cá nhân, không sử dụng khoản tiền quyên góp vào mục đích ban đầu mà tổ chức hoặc cá nhân kêu gọi. Tiền từ thiện được quyên góp nhằm mục đích hỗ trợ những người gặp khó khăn, khắc phục hậu quả thiên tai, chăm sóc sức khỏe cho những người nghèo, hoặc phục vụ các dự án cộng đồng có giá trị nhân đạo. Tuy nhiên, khi tiền quyên góp được sử dụng sai mục đích, không chỉ ảnh hưởng đến người thụ hưởng mà còn làm mất đi niềm tin của cộng đồng vào các hoạt động từ thiện.
Các hành vi sử dụng tiền từ thiện sai mục đích có thể bao gồm:
- Lạm dụng tiền từ thiện cho nhu cầu cá nhân: Đây là hành vi sử dụng số tiền quyên góp cho các mục đích không liên quan đến công việc từ thiện. Ví dụ, một số người đứng ra kêu gọi từ thiện nhưng lại sử dụng số tiền đó cho chi tiêu cá nhân, như mua sắm đồ đạc đắt tiền, du lịch hay thậm chí là sử dụng cho các hoạt động không minh bạch, gây thiệt hại cho những người cần sự giúp đỡ thực sự.
- Làm lợi cho tổ chức hoặc cá nhân mà không phục vụ cộng đồng: Nhiều tổ chức từ thiện lợi dụng lòng tin của người quyên góp để trục lợi cá nhân, không sử dụng đúng số tiền quyên góp vào các hoạt động từ thiện đã cam kết. Ví dụ, các tổ chức từ thiện có thể yêu cầu quyên góp tiền cho việc cứu trợ thiên tai nhưng sau đó chỉ sử dụng một phần rất nhỏ cho công tác cứu trợ và phần còn lại sử dụng cho các mục đích khác.
- Thiếu minh bạch trong việc sử dụng tiền từ thiện: Việc không công khai hoặc giải trình rõ ràng về số tiền đã thu được và cách thức sử dụng có thể là dấu hiệu của việc lạm dụng tiền từ thiện. Điều này gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự tin tưởng của cộng đồng và người đóng góp, dẫn đến sự nghi ngờ và có thể gây rủi ro pháp lý cho tổ chức từ thiện.
Một số vụ việc trong thực tế cho thấy hậu quả của việc sử dụng tiền từ thiện sai mục đích. Ví dụ, trong các chiến dịch kêu gọi quyên góp cho các nạn nhân của thiên tai, có không ít trường hợp tổ chức từ thiện bị phát hiện sử dụng tiền quyên góp không minh bạch hoặc sai mục đích. Có những vụ việc liên quan đến các tổ chức, cá nhân đã lợi dụng danh nghĩa từ thiện để lừa đảo, thu tiền từ những người hảo tâm, nhưng không thực hiện công tác cứu trợ mà chỉ sử dụng tiền vào các mục đích cá nhân như chi tiêu cho du lịch, mua sắm. Điển hình là những vụ việc xảy ra trong các chiến dịch cứu trợ sau thiên tai, khi các nhà hảo tâm đã quyên góp số tiền lớn, nhưng lại phát hiện rằng chỉ một phần nhỏ trong số tiền đó thực sự được sử dụng cho các hoạt động cứu trợ, phần còn lại bị “tiêu tán” một cách không minh bạch. Một số tổ chức từ thiện lớn đã bị phạt hành chính và phải đối mặt với các cáo buộc lừa đảo, chiếm đoạt tài sản.
4. Xử phạt khi sử dụng tiền từ thiện không đúng mục đích
Tùy theo tính chất và mức độ vi phạm, hành vi sử dụng sai mục đích tiền từ thiện có thể bị xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
4.1. Xử phạt vi phạm hành chính
*Trường hợp sử dụng tiền từ thiện sai mục đích ban đầu
Căn cứ Điều 10 Nghị định 130/2021/NĐ-CP, hành vi vi phạm quy định về quản lý tiền, hàng cứu trợ sẽ bị xử phạt hành chính như sau:
– Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với một trong các hành vi:
- Để xảy ra hư hỏng, thất thoát tiền hoặc hàng cứu trợ (trừ trường hợp bất khả kháng do thiên tai, hỏa hoạn);
- Sử dụng hoặc phân phối tiền, hàng cứu trợ không đúng mục đích, không đúng đối tượng;
- Tráo đổi hàng cứu trợ.
– Biện pháp khắc phục hậu quả có thể bao gồm:
- Buộc hoàn trả số tiền hoặc hàng hóa đã bị hư hỏng, thất thoát;
- Buộc nộp lại khoản lợi bất chính thu được từ hành vi vi phạm;
- Chịu toàn bộ chi phí khám, chữa bệnh (nếu có) đối với người bị ảnh hưởng bởi việc sử dụng hàng cứu trợ.
*Trường hợp trục lợi từ tiền từ thiện
Theo điểm c khoản 1 Điều 15 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, người nào dùng thủ đoạn gian dối để chiếm đoạt tiền từ thiện có thể bị xử phạt:
-
Phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với cá nhân; đối với tổ chức, mức phạt gấp đôi (theo Điều 4 Nghị định 144/2021/NĐ-CP).
-
Tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính.
4.2. Truy cứu trách nhiệm hình sự
Tùy vào hành vi cụ thể và hậu quả gây ra, người vi phạm có thể bị xử lý hình sự theo:
a) Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản (Điều 174 BLHS 2015, sửa đổi 2017)
-
02 – 07 năm tù: khi chiếm đoạt từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng;
-
07 – 15 năm tù: từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;
-
12 – 20 năm tù hoặc tù chung thân: từ 500.000.000 đồng trở lên.
b) Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản (Điều 175 BLHS 2015, sửa đổi 2017)
-
02 – 07 năm tù: chiếm đoạt từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng;
-
05 – 12 năm tù: từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;
-
12 – 20 năm tù: từ 500.000.000 đồng trở lên.
Ngoài hình phạt tù, người phạm tội còn có thể bị:
-
Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng;
-
Cấm đảm nhiệm chức vụ, hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 đến 05 năm;
-
Tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
Việc sử dụng tiền từ thiện sai mục đích, nếu chỉ ở mức độ nhẹ, có thể bị xử phạt hành chính. Tuy nhiên, nếu có yếu tố gian dối, trục lợi hoặc chiếm đoạt với số tiền lớn, người vi phạm hoàn toàn có thể bị truy tố về tội lừa đảo hoặc tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản và phải chịu các hình phạt nghiêm khắc theo quy định pháp luật.
Việc kêu gọi từ thiện nhưng sử dụng không đúng mục đích không chỉ là hành vi vi phạm đạo đức mà còn vi phạm pháp luật. Các cá nhân hoặc tổ chức lợi dụng lòng tin của cộng đồng để trục lợi có thể phải đối mặt với các hình thức xử phạt hành chính hoặc hình sự, tùy vào mức độ nghiêm trọng của hành vi. Để đảm bảo tính minh bạch và bảo vệ quyền lợi của những người cần giúp đỡ, các tổ chức từ thiện cần tuân thủ nghiêm túc các quy định pháp lý, công khai tài chính và sử dụng tiền quyên góp đúng mục đích. Việc này không chỉ duy trì niềm tin của cộng đồng mà còn góp phần vào sự phát triển bền vững của các hoạt động từ thiện trong xã hội.
Trên đây là nội dung bài viết của Luật Dương Gia về “Kêu gọi từ thiện nhưng dùng không đúng mục đích bị xử lý thế nào?” Trường hợp có thắc mắc bạn vui lòng liên hệ theo số hotline 0931548999 để được hỗ trợ.
CÔNG TY LUẬT TNHHH DƯƠNG GIA - CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG
Địa chỉ: 141 Diệp Minh Châu, phường Hòa Xuân, quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng
Điện thoại: 0931548999; 02367300899
