Trong cuộc sống, việc vay nợ là một nhu cầu phổ biến, phục vụ cho các mục đích như kinh doanh, mua sắm, học tập hoặc xử lý các vấn đề tài chính cá nhân. Tuy nhiên, không phải ai cũng có khả năng trả nợ đúng hạn, dẫn đến tranh chấp giữa bên vay và bên cho vay. Một câu hỏi được nhiều người quan tâm là: “Nợ bao nhiêu thì bị khởi kiện theo quy định của pháp luật Việt Nam?” Bài viết dưới đây sẽ phân tích rõ các quy định của pháp luật liên quan đến việc xử lý nợ và các tình huống cụ thể mà người vay có thể bị khởi kiện.
Trong các quan hệ vay tài sản, nghĩa vụ trả nợ là trách nhiệm pháp lý quan trọng của bên vay (người nhận tài sản vay). Pháp luật Việt Nam quy định rất rõ ràng về nghĩa vụ này, đảm bảo quyền lợi cho bên cho vay cũng như bảo vệ sự minh bạch trong giao dịch dân sự.
1. Căn cứ pháp lý
Nghĩa vụ trả nợ được quy định cụ thể trong Bộ luật Dân sự năm 2015, đặc biệt trong các điều khoản liên quan đến hợp đồng vay tài sản. Các căn cứ pháp lý chính bao gồm:
- Điều 463 Bộ luật Dân sự 2015: Định nghĩa về hợp đồng vay tài sản. Theo đó, hợp đồng vay tài sản là sự thỏa thuận mà bên cho vay giao tài sản cho bên vay. Bên vay có trách nhiệm trả lại tài sản cùng lãi suất (nếu có) đúng thời hạn như đã cam kết.
- Điều 466 Bộ luật Dân sự 2015: Quy định chi tiết về nghĩa vụ trả nợ của bên vay.
Ngoài ra, trong các trường hợp cụ thể như vay từ tổ chức tín dụng (ngân hàng), các quy định về nghĩa vụ trả nợ còn được bổ sung trong Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024.
2. Nội dung về nghĩa vụ trả nợ trong Hợp đồng vay
2.1. Trả nợ đúng thời hạn
Điều 466 Bộ luật Dân sự 2015 quy định rõ, bên vay có nghĩa vụ trả nợ đúng thời hạn đã thỏa thuận trong hợp đồng. Thời hạn trả nợ là yếu tố quan trọng trong hợp đồng vay tài sản, thường được xác định theo ngày, tháng hoặc kỳ hạn cụ thể.
Trong trường hợp bên vay không trả đúng hạn, họ có thể phải chịu các hậu quả pháp lý như:
- Bị tính lãi suất chậm trả.
- Bị khởi kiện ra tòa án để đòi nợ.
Nếu không có thỏa thuận về thời hạn trả nợ, nghĩa vụ trả nợ sẽ được xác định theo yêu cầu hợp lý của bên cho vay.
2.2. Trả đủ nợ gốc và lãi suất (nếu có)
Bên vay phải trả đủ số tiền hoặc tài sản đã vay (nợ gốc) theo thỏa thuận. Ngoài ra, nếu hai bên có thỏa thuận về lãi suất, bên vay cũng có nghĩa vụ trả đủ phần lãi suất này.
Lãi suất theo thỏa thuận:
- Lãi suất vay không được vượt quá 20%/năm của số tiền vay (theo Điều 468 Bộ luật Dân sự 2015).
- Nếu hai bên thỏa thuận mức lãi suất vượt quá giới hạn này, phần lãi suất vượt quá sẽ không được công nhận.
Lãi suất chậm trả:
- Trường hợp bên vay không trả đúng hạn, lãi suất chậm trả được tính bằng 50% mức lãi suất cơ bản do Ngân hàng Nhà nước quy định (nếu không có thỏa thuận).
2.3. Trả nợ tại địa điểm đã thỏa thuận
Theo quy định tại Điều 277 Bộ luật Dân sự 2015, nghĩa vụ trả nợ phải được thực hiện tại địa điểm mà hai bên đã thỏa thuận trong hợp đồng. Nếu không có thỏa thuận, địa điểm trả nợ sẽ được xác định như sau:
- Tại nơi cư trú hoặc nơi làm việc của bên cho vay (đối với tài sản là tiền).
- Tại nơi mà tài sản được giao (đối với các tài sản khác).
2.4. Trách nhiệm trả nợ ngay cả khi không có hợp đồng bằng văn bản
Trong thực tế, nhiều giao dịch vay nợ không được lập thành văn bản mà chỉ là thỏa thuận miệng giữa các bên. Tuy nhiên, pháp luật vẫn công nhận các thỏa thuận này nếu bên cho vay có đủ bằng chứng chứng minh giao dịch (như biên nhận, tin nhắn, ghi âm, nhân chứng…).
Trong trường hợp có tranh chấp, tòa án sẽ căn cứ vào các chứng cứ do bên cho vay cung cấp để buộc bên vay thực hiện nghĩa vụ trả nợ.
3. Hậu quả khi không thực hiện nghĩa vụ trả nợ
Bên vay khi không thực hiện đúng nghĩa vụ trả nợ sẽ phải đối mặt với các hậu quả pháp lý sau đây:
3.1. Chịu lãi suất chậm trả
Như đã đề cập, bên vay sẽ phải trả thêm lãi suất chậm trả theo quy định của Điều 357 và Điều 466 Bộ luật Dân sự 2015.
3.2. Bị khởi kiện ra tòa án
Nếu bên vay cố tình không trả nợ hoặc trốn tránh nghĩa vụ, bên cho vay có quyền khởi kiện ra tòa án để yêu cầu giải quyết tranh chấp.
- Tòa án sẽ xem xét hợp đồng vay và các bằng chứng liên quan để đưa ra phán quyết buộc bên vay phải trả nợ.
- Nếu bên vay không thực hiện phán quyết của tòa án, bên cho vay có thể yêu cầu cơ quan thi hành án thực hiện cưỡng chế tài sản để thu hồi nợ.
3.3. Truy cứu trách nhiệm hình sự
Ngoài trách nhiệm dân sự, việc không trả nợ đúng hạn trong một số trường hợp có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Điều này xảy ra khi:
- Bên vay cố ý chiếm đoạt tài sản của bên cho vay (lừa đảo, bỏ trốn).
- Hành vi của bên vay cấu thành tội phạm theo quy định của Bộ luật Hình sự.
Một số tội danh liên quan bao gồm:
Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản (Điều 175 Bộ luật Hình sự 2015):
- Áp dụng khi bên vay sử dụng tài sản vay sai mục đích hoặc cố ý bỏ trốn để chiếm đoạt tài sản.
- Hình phạt: Có thể lên đến 20 năm tù, tùy vào giá trị tài sản chiếm đoạt.
Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản (Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015):
- Áp dụng khi bên vay sử dụng thủ đoạn gian dối để vay tiền, sau đó không trả.
- Hình phạt: Có thể lên đến tù chung thân nếu giá trị tài sản chiếm đoạt rất lớn.
4. Những cách có thể áp dụng khi bên vay không trả nợ
Khi bên vay không trả nợ đúng hạn, bên cho vay có thể thực hiện các cách sau để bảo vệ quyền lợi của mình:
4.1. Thương lượng, hòa giải
Trước khi đưa vụ việc ra tòa án, bên cho vay nên thử thương lượng với bên vay để tìm giải pháp. Đây là cách làm tiết kiệm thời gian và chi phí, đồng thời tránh được căng thẳng giữa hai bên.
- Nếu hai bên có thể đạt được thỏa thuận (ví dụ: gia hạn thời gian trả nợ hoặc trả nợ dần theo lộ trình), vấn đề có thể được giải quyết mà không cần kiện tụng.
- Trường hợp không đạt được kết quả, bên cho vay có thể tiến hành các bước pháp lý tiếp theo.
4.2. Khởi kiện ra tòa án
Khi bên vay không chịu trả nợ hoặc trốn tránh trách nhiệm, bên cho vay có quyền khởi kiện ra tòa án. Quy trình khởi kiện bao gồm:
Chuẩn bị hồ sơ khởi kiện: Hồ sơ cần có:
- Đơn khởi kiện theo mẫu.
- Hợp đồng vay (nếu có).
- Giấy tờ chứng minh khoản vay (biên nhận, hóa đơn, chuyển khoản ngân hàng…).
- Giấy tờ cá nhân của người khởi kiện (CMND/CCCD, hộ khẩu).
- Các tài liệu liên quan khác.
Nộp đơn khởi kiện: Đơn khởi kiện được nộp tại tòa án nhân dân nơi bên vay cư trú hoặc làm việc.
4.3. Tố giác tội phạm
Trường hợp nhận thấy bên vay có các dấu hiệu của tội phạm như lừa dối, tìm mọi cách để trốn tránh nghĩa vụ trả nợ,.. thì bên cho vay có thể làm đơn tố giác trình báo Cơ quan công an, Viện kiểm sát,.. nơi xảy ra tội phạm.
5. Thời hiệu khởi kiện về nghĩa vụ trả nợ
Thời hiệu khởi kiện về nghĩa vụ trả nợ được quy định tại Điều 429 Bộ luật Dân sự 2015, theo đó:
- Thời hiệu khởi kiện là 03 năm kể từ ngày bên vay vi phạm nghĩa vụ trả nợ.
- Sau thời gian này, nếu bên cho vay không khởi kiện, họ sẽ mất quyền yêu cầu tòa án giải quyết tranh chấp.
6. Các trường hợp thường xảy ra đối với Hợp đồng vay
6.1. Nợ cá nhân giữa hai bên (không thông qua ngân hàng)
Nếu việc vay nợ chỉ là thỏa thuận giữa hai cá nhân (không có hợp đồng), bên cho vay cần phải có bằng chứng cụ thể, như:
- Biên nhận vay tiền.
- Tin nhắn, email, hoặc ghi âm cuộc trò chuyện về khoản vay.
Trong trường hợp này, tòa án sẽ dựa trên các bằng chứng được cung cấp để giải quyết tranh chấp.
6.2. Nợ từ ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng
Ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng có quy trình thu hồi nợ rất chặt chẽ. Nếu bạn không trả nợ đúng hạn, họ có thể:
- Gửi thông báo nhắc nhở hoặc yêu cầu trả nợ.
- Chuyển khoản nợ sang nhóm nợ xấu và báo cáo lên Trung tâm Thông tin Tín dụng Quốc gia (CIC).
- Tiến hành khởi kiện để thu hồi nợ nếu bạn tiếp tục không trả.
Lưu ý rằng khi nợ ngân hàng, dù số tiền nhỏ, bạn cũng có thể bị đưa vào danh sách nợ xấu, ảnh hưởng đến khả năng vay vốn sau này.
6.3. Nợ qua ứng dụng vay tiền online
Hiện nay, nhiều người sử dụng các ứng dụng vay tiền online. Tuy nhiên, một số ứng dụng hoạt động không hợp pháp, với lãi suất cao hơn mức quy định. Trong trường hợp vay qua ứng dụng:
- Nếu ứng dụng hoạt động hợp pháp, bạn vẫn có trách nhiệm trả nợ theo hợp đồng.
Nếu ứng dụng hoạt động phi pháp (cho vay nặng lãi), bạn có quyền yêu cầu pháp luật can thiệp để bảo vệ quyền lợi.
7. Nợ Bao Nhiêu Thì Bị Khởi Kiện?
Theo quy định của pháp luật Việt Nam, không có quy định cụ thể nào về mức nợ tối thiểu mà một người phải đạt đến để có thể bị khởi kiện. Bất kể số tiền nợ là bao nhiêu, nếu bạn không trả đúng hạn và bên cho vay chứng minh được quyền lợi hợp pháp của họ bị xâm phạm, thì họ hoàn toàn có quyền khởi kiện ra tòa án.
Do đó, nếu bên vay vi phạm nghĩa vụ trả nợ (dù số tiền lớn hay nhỏ), bên cho vay có thể khởi kiện để bảo vệ quyền lợi của mình. Tuy nhiên, trong thực tế, hầu hết các trường hợp khởi kiện xảy ra khi khoản nợ có giá trị đủ lớn, vì việc đưa ra tòa án thường đi kèm với chi phí thời gian và tiền bạc.
8. Lời khuyên khi thực hiện hợp đồng vay
Để tránh các tranh chấp và rủi ro pháp lý, các bên trong quan hệ vay nợ cần lưu ý:
Đối với bên vay:
- Xem xét kỹ khả năng tài chính trước khi vay.
- Trả nợ đúng hạn để tránh bị tính lãi suất chậm trả hoặc bị khởi kiện.
Đối với bên cho vay:
- Lập hợp đồng vay rõ ràng, có chữ ký của hai bên.
- Lưu giữ đầy đủ chứng cứ liên quan đến khoản vay để bảo vệ quyền lợi trong trường hợp có tranh chấp.
Nghĩa vụ trả nợ là trách nhiệm pháp lý bắt buộc của bên vay trong quan hệ vay tài sản. Pháp luật Việt Nam đã có các quy định rõ ràng và chặt chẽ để bảo vệ quyền lợi của cả hai bên trong giao dịch vay nợ. Việc thực hiện đúng nghĩa vụ trả nợ không chỉ giúp bên vay tránh các rủi ro pháp lý mà còn góp phần xây dựng lòng tin và uy tín trong các mối quan hệ tài chính.
Trên đây là bài viết của Luật Dương Gia về “Nợ bao nhiêu thì bị khởi kiện?”. Trong trường hợp còn đang thắc mắc hoặc cần sử dụng dịch vụ. Qúy Khách hàng có thể liên hệ thông tin dưới đây để được tư vấn và hỗ trợ sớm nhất:
CÔNG TY LUẬT TNHHH DƯƠNG GIA - CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG
Địa chỉ: 141 Diệp Minh Châu, phường Hòa Xuân, quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng
Điện thoại: 0931548999; 02367300899
