Với sự phát triển không ngừng của công nghệ hóa chất, không cần đến thuốc nổ hay vũ khí nóng, chỉ một lượng nhỏ chất cháy hay chất độc bị sử dụng sai mục đích cũng có thể tạo ra những hậu quả khôn lường, tổn hại nghiêm trọng đến môi trường cũng như sức khỏe cộng đồng. Điều đáng lo ngại là, bên cạnh những hoạt động sử dụng hợp pháp cho mục đích công nghiệp, y tế hay nông nghiệp thì vẫn đang tồn tại một “thị trường ngầm” vận hành các hành vi sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng và mua bán trái phép các loại chất nguy hiểm này. Chính vì vậy, Bộ luật Hình sự đã thiết lập một cơ chế xử lý hình sự riêng đối với tội danh liên quan đến các loại chất cháy, chất độc – như một hàng rào pháp lý để bảo vệ xã hội trước những hiểm họa tiềm tàng. Hãy cùng Luật Dương Gia tìm hiểu cụ thể thông qua bài viết dưới đây.
Căn cứ pháp lý:
– Bộ luật Hình sự 2015 (Sửa đổi, bổ sung năm 2017)
1. Khái niệm pháp lý
Về bản chất pháp lý, tội danh này thể hiện hành vi cố ý của cá nhân hoặc tổ chức trong việc sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng hoặc mua bán các chất có tính nguy hiểm cao như chất cháy hoặc chất độc mà không có giấy phép hoặc trái với quy định pháp luật. Tuy nhiên, để làm rõ nội dung, bản chất cụ thể của từng hành vi cấu thành tội phạm, trước hết cần hiểu rõ các khái niệm pháp lý có liên quan cũng như hiểu được tính chất trái phép của loại tội phạm này. Theo đó:
– Chất cháy được hiểu là chất có đặc tính tự bốc cháy khi tiếp xúc với ôxy trong không khí, nước hoặc khi có tác động của các yếu tố khác và những chất dễ tự bốc cháy ở nhiệt độ không cao như: diêm tiêu (ka-li-nitrat), phốt pho, thuốc đạn, … hoặc hóa chất nguy hiểm dễ cháy theo quy định của pháp luật.
– Chất độc là những chất (bao gồm muối của các chất khi các muối đó có thể hình thành và tồn tại) có độc tính rất cao và rất có hại đối với sức khoẻ và tính mạng của con người nếu bị nhiễm phải một liều lượng nhất định nào đó (có thể là rất ít), được quy định tại bảng danh mục thuốc độc và nguyên liệu làm thuốc độc ban hành kèm theo Thông tư số 06/2017/TT-BYT ngày 03-5-2017 của Bộ Y tế . Trong trường hợp cần xác định có phải là chất cháy, chất độc hay không cũng như cần xác định tính năng, tác dụng, giá trị sử dụng, tính nguy hiểm của từng loại chất cháy, chất độc thì trong quá trình giải quyết vụ án, Cơ quan tiến hành tố tụng cần hỏi ý kiến của các cơ quan chức năng có thẩm quyền hoặc cần phải trưng cầu giám định.
Trên cơ cở khái niệm về các chất được đưa ra, những hành vi có liên quan trực tiếp đến nội dung này được hiểu cụ thể như sau:
– Sản xuất trái phép chất cháy, chất độc là hành vi làm ra chất cháy, chất độc (chế biến, điều chế…) bằng thủ công hoặc có áp dụng khoa học công nghệ từ các tiền chất và các hóa chất hoặc làm ra chất cháy, chất độc này từ các chất cháy, chất độc khác mà không được phép của cơ quan có thẩm quyền hoặc không đúng với nội dung đã được cơ quan có thẩm quyền cho phép.
– Tàng trữ trái phép chất cháy, chất độc là hành vi cất giữ chất cháy, chất độc mà không được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép. Nơi tàng trữ có thể là nơi ở, nơi làm việc, mang theo trong người, trong hành lý hoặc cất giấu bất kỳ ở một vị trí nào khác mà người phạm tội đã chọn. Cũng được coi là tàng trữ trái phép chất cháy, chất độc đối với trường hợp chất cháy, chất độc có từ bất kỳ nguồn nào (cho, tặng, gửi, mượn, cho mượn, thuê, cho thuê, cầm cố, thế chấp, đào được, nhặt được, …) mà không khai báo, giao nộp cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
– Vận chuyển trái phép chất cháy, chất độc là hành vi chuyển dịch chất cháy, chất độc từ nơi này đến nơi khác, từ vị trí này sang vị trí khác, từ người này sang người khác, từ quốc gia này sang quốc gia khác, … mà không có mệnh lệnh của người có thẩm quyền hoặc giấy phép vận chuyển của cơ quan nhà nước có thẩm quyền bằng bất kỳ phương tiện nào (trừ hình thức chiếm đoạt), nhưng đều không nhằm mục đích mua bán. 4. Sử dụng trái phép chất cháy, chất độc quy định tại khoản 1 Điều 311 của Bộ luật Hình sự là hành vi sử dụng chất cháy, chất độc mà không có giấy phép hoặc không được phép của người hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
– Mua bán trái phép chất cháy, chất độc là các hành vi trao đổi các loại chất này để thu về lợi nhuận nhưng việc trao đổi này không có giấy phép hoặc không được phép của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, không đòi hỏi phải có đầy đủ cả hai hành vi mua và bán mà chỉ cần có một trong hai hành vi đó người phạm tội cũng phải bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 311 của Bộ luật Hình sự.
2. Tội sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng hoặc mua bán trái phép chất cháy, chất độc bị truy cứu trách nhiệm hình sự thế nào?
Đối với hành vi sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng hoặc mua trái phép chất cháy, chất độc mà đủ yếu tố cấu thành tội phạm thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng hoặc mua bán trái phép chất cháy, chất độc theo quy định tại Điều 311 Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13 được sửa đổi, bổ sung một số điều theo Luật số 12/2017/QH14 (sau đây gọi là Bộ luật Hình sự).
“Điều 311. Tội sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng hoặc mua bán trái phép chất cháy, chất độc
1. Người nào sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng hoặc mua bán trái phép chất cháy, chất độc, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 10 năm:
a) Có tổ chức;
b) Vật phạm pháp có số lượng lớn;
c) Làm chết người;
d) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;
đ) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 61% đến 121%;
e) Gây thiệt hại về tài sản từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;
g) Vận chuyển, mua bán qua biên giới;
h) Tái phạm nguy hiểm.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:
a) Vật phạm pháp có số lượng rất lớn;
b) Làm chết 02 người;
c) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 122% đến 200%;
d) Gây thiệt hại về tài sản từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng.
4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 15 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân:
a) Vật phạm pháp có số lượng đặc biệt lớn;
b) Làm chết 03 người trở lên;
c) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 201% trở lên;
d) Gây thiệt hại về tài sản 1.500.000.000 đồng trở lên.
Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt quản chế hoặc cấm cư trú từ 01 năm đến 05 năm”.
Theo đó, các hành vi trái phép quy định tại khoản 1 Điều 311 của Bộ luật Hình sự, gồm:
– Hành vi sản xuất chất cháy, chất độc trái phép;
– Hành vi tàng trữ chất cháy, chất độc trái phép;
– Hành vi vận chuyển chất cháy, chất độc trái phép;
– Hành vi sử dụng chất cháy, chất độc trái phép;
– Hành vi mua bán chất cháy, chất độc trái phép;
3. Các yếu tố cấu thành tội phạm
3.1. Mặt khách thể
Khách thể của tội phạm là trật tự quản lý Nhà nước đối với chất cháy, chất độc, trật tự an toàn công cộng. Đối tượng tác động của tội phạm là chất cháy, chất độc.
3.2. Mặt khách quan
Mặt khách quan của tội phạm là hành vi sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng hoặc mua bán trái phép chất cháy, chất độc. Hậu quả không phải dấu hiệu bắt buộc trong cấu thành tội phạm này, tội phạm hoàn thành kể từ thời điểm có một trong các hành vi khách quan xảy ra.
3.3. Mặt chủ thể
Chủ thể của tội này không phải chủ thể đặc biệt. Bất kì ai cũng có thể là chủ thể của tội phạm này.
Mặc dù Bộ luật Hình sự không quy định thế nào là năng lực trách nhiệm hình sự nhưng có quy định loại trừ trách nhiệm hình sự đối với người phạm tội trong tình trạng không có năng lực trách nhiệm hình sự tại Điều 21 Bộ luật Hình sự. Theo đó, người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong khi đang mắc bệnh tâm thần, một bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình thì không phải chịu trách nhiệm hình sự. Như vậy, người có năng lực trách nhiệm hình sự phải là người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong khi có năng nhận thức và khả năng điều khiển hành vi của mình.
Độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự quy định tại Điều 12 Bộ luật Hình sự. Người từ đủ 16 tuổi sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự đối với mọi loại tội. Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng quy định tại một số điều 265, 266, 286, 287, 289, 290, 299, 303 và 304 thuộc Chương XXI Bộ luật Hình sự.
Như vậy, chủ thể của tội Sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng hoặc mua bán trái phép chất cháy, chất độc phải là người từ đủ 16 tuổi trở lên và có đầy đủ năng lực trách nhiệm hình sự.
3.4. Mặt chủ quan
Người phạm tội thực hiện hành vi sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép chất cháy, chất độc là do cố ý trực tiếp, tức là người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là trái phép (trừ hành vi chiếm đoạt) nhưng vẫn thực hiện.
Nếu vì lý do nào đó mà người phạm tội không nhận thức được hoặc không buộc phải nhận thức được hành vi của mình là trái phép thì không thuộc trường hợp phạm tội này.
4. Khung hình phạt
Điều 311 Bộ luật Hình sự quy định 5 khung hình phạt đối với cá nhân phạm tội như sau:
– Khoản 1: Phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
– Khoản 2: Phạt tù từ 03 năm đến 10 năm.
– Khoản 3: Phạt tù từ 07 năm đến 15 năm.
– Khoản 4: Phạt tù từ 15 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân.
– Khoản 5: Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt quản chế hoặc cấm cư trú từ 01 năm đến 05 năm.
Từ những quy định trên, nhận thấy giữa bối cảnh các loại chất nguy hiểm ngày càng bị lợi dụng vào mục đích phi pháp, việc nâng cao nhận thức pháp luật, tăng cường công tác quản lý, kiểm tra và phối hợp giữa các cơ quan chức năng là yếu tố then chốt nhằm ngăn ngừa, đấu tranh có hiệu quả với loại tội phạm này. Do đó, việc đặt ra những ràng buộc pháp lý nghiêm ngặt không chỉ nhằm răn đe, giáo dục người phạm tội mà còn góp phần bảo vệ môi trường sống an toàn cho cộng đồng.
Trên đây là toàn bộ những thông tin liên quan đến Tội vi phạm quy định về quản lý chất phóng xạ, vật liệu hạt nhân. Trong trường bạn cần tư vấn các vấn đề pháp lý liên quan vui lòng liên hệ Luật Dương Gia theo số hotline 19006568 để được hỗ trợ.
CÔNG TY LUẬT TNHHH DƯƠNG GIA - CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG
Địa chỉ: 141 Diệp Minh Châu, phường Hòa Xuân, quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng
Điện thoại: 0931548999; 02367300899
