Điều 98 BLHS năm 2015 quy định các hình phạt được áp dụng đối với người dưới 18 tuổi phạm tội. Theo đó, “người dưới 18 tuổi chỉ bị áp dụng một trong những hình phạt sau đối với mỗi tội phạm: Cảnh cáo; Phạt tiền; Cải tạo không giam giữ; Tù có thời hạn”.
Điều luật quy định các hình phạt chính được áp dụng cho người dưới 18 tuổi phạm tội. Trong đó có 03 hình phạt không tước tự do và 01 hình phạt tước tự do có thời hạn. Tuy nhiên, hình phạt tiền không được đặt ra cho người dưới 16 tuổi phạm tội. Xuất phát từ mục đích của việc xử lý hình sự đối với người dưới 18 tuổi, điều luật không quy định hình phạt tù chung thân và hình phạt tử hình đối với người dưới 18 tuổi phạm tội. Vậy hãy cùng Luật Dương Gia tìm hiểu về Các hình phạt được áp dụng đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phạm tội.
Căn cứ pháp lý:
Bộ luật hình sự 2015 sửa đổi bổ sung 2017.
1. Hình phạt cảnh cáo
Hình phạt này được quy định chung cho tất cả các trường hợp phạm tội thuộc loại tội phạm ít nghiêm trọng và có nhiều tình tiết giảm nhẹ. BLHS không có quy định bổ sung đối với hình phạt khi áp dụng cho người dưới 18 tuổi phạm tội.
Tuy nhiên, cần chú ý, khi thỏa mãn hai điều kiện chung của hình phạt cảnh cáo (tội phạm đã thực hiện là tội phạm ít nghiêm trọng và có nhiều tình tiết giảm nhẹ) thì vẫn cần kiểm tra xem có thể miễn trách nhiệm hình sự (khoản 2 Điều 91) được hay không? Chỉ khi không thể miễn trách nhiệm hình sự được thì mới áp dụng hình phạt cảnh cáo.
2. Hình phạt tiền
Bộ luật hình sự quy định chỉ áp dụng hình phạt tiền đối với người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi phạm tội với điều kiện người đó có thu nhập hoặc có tài sản riêng. Mức tiền phạt đối với người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi phạm tội không quá một phần hai mức tiền phạt mà điều luật quy định. Quy định này cần được hiểu là giới hạn một phần hai được tính đối với cả mức tối thiểu và mức tối đa của hình phạt tiền mà điều luật quy định.
Như vậy, nếu điều luật cụ thể chỉ quy định mức phạt tiền tối đa thì mức tiền phạt tối thiểu được áp dụng đối với người từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi phạm tội là mức tối thiểu của hình phạt tiền (hiện nay là một triệu đồng) và mức tối đa là một phần hai mức tối đa được điều luật cụ thể quy định. Nếu điều luật quy định cả mức phạt tiền tối thiểu và mức phạt tiền tối đa thì mức tối thiểu và tối đa tiền phạt có thể được áp dụng đối với người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi phạm tội đều là một phần hai mức tương ứng đó (nhưng mức tối thiểu vẫn không thấp hơn một triệu đồng).
Đồi với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phạm tội, BLHS quy định không áp dụng hình phạt tiền.
3. Hình phạt cải tạo không giam giữ
Điều 100 BLHS năm 2015 quy định : “1. Hình phạt cải tạo không giam giữ áp dụng… đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phạm tội rất nghiêm trọng.
2. Khi áp dụng hình phạt cải tạo không giam giữ đối với người dưới 18 tuổi phạm tội thì không khấu trừ thu nhập của người đó. Thời hạn cải tạo không giam giữ đối với người dưới 18 tuổi phạm tội không quá một phần hai thời hạn mà điều luật quy định.”
Theo quy định tại BLHS năm 1999, hình phạt cải tạo không giam giữ được áp dụng với người phạm tội ít nghiêm trọng hoặc phạm tội nghiêm trọng. Đối chiếu với quy định về tuổi chịu trách nhiệm hình sự tại Điều 12 BLHS năm 1999 thì hình phạt này chỉ có thể được áp dụng với người chưa thành niên từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi phạm tội, còn người từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi phạm tội chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội đặc biệt nghiêm trọng.
Điều này là không phù hợp với các chuẩn mực trong Công ước Quốc tế về quyền trẻ em mà Việt Nam đã tham gia, đồng thời không phù hợp với mục đích “chủ yếu nhằm giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh và trở thành công dân có ích cho xã hội” được nêu trong nguyên tắc xử lý người chưa thành niên phạm tội (Điều 69 BLHS). Bởi do những đặc điểm về tâm sinh lý, về nhận thức, về khả năng giáo dục, cải tạo… nhóm người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi cần được áp dụng những chế tài hình sự nhẹ hơn so với nhóm người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi.
Khắc phục nhược điểm này, BLHS năm 2015 quy định người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phạm tội bị áp dụng hình phạt cải tạo không giam giữ cho trường hợp tội phạm thực hiện là tội phạm rất nghiêm trọng. Tại khoản 2 Điều 12, các tội phạm mà người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự đều là tội cố ý.
Do vậy, tội phạm rất nghiêm trọng được nói ở đây đương nhiên được hiểu là tội phạm cố ý. Đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phạm tội ít nghiêm trọng, tội nghiêm trọng hay tội rất nghiêm trọng do vô ý thì không áp dụng hình phạt này mà áp dụng biện pháp giám sát, giáo dục hoặc các hình phạt khác nhẹ hơn.
Quy định mới của BLHS năm 2015 vừa khắc phục được nhược điểm của BLHS năm 1999 vừa cho thấy đường lối xử lý mang tính nhân đạo của Đảng và Nhà nước đối với người dưới 18 tuổi phạm tội. Tuy nhiên, BLHS năm 2015 không quy định miễn trách nhiệm hình sự cho người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phạm tội ít nghiêm trọng, nghiêm trọng do cố ý dẫn đến trường hợp nếu người từ đủ 14 tuổi phạm tội ít nghiêm trọng, phải chịu hình phạt thì họ chỉ có thể bị áp dụng hình phạt cảnh cáo (hình phạt nhẹ nhất) hoặc phạt tù (hình phạt nặng nhất) mà không được áp dụng hình phạt cải tạo không giam giữ.
Ví dụ: theo quy định tại Điều 12 thì người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phải chịu TNHS nếu như phạm tội cố ý gây thương tích theo khoản 3 Điều 134 BLHS năm 2015 là tội nghiêm trọng. Người này sẽ không được miễn trách nhiệm hình sự (lí do như đã nêu tại phần miễn trách nhiệm hình sự), nếu người này không được áp dụng biện pháp tư pháp thì Tòa án chỉ có thể lựa chọn hình phạt tù để áp dụng. Đây là một điểm hạn chế trong các quy định về phạm vi áp dụng hình phạt cải tạo không giam giữ của BLHS năm 2015.
Việc quy định người dưới 18 tuổi phạm tội không bị khấu trừ thu nhập khi tham gia lao động là dựa trên điều kiện thực tế, việc người dưới 18 tuổi tham gia lao động để tăng thêm thu nhập không nhiều, mức thu nhập cũng không cao nên việc Nhà nước không tước một phần thu nhập của họ thi tham gia lao động là nhằm động viên, tạo điều kiện để người dưới 18 tuổi tham gia lao động, rèn luyện, thấy được giá trị của lao động. Điều này càng đúng đối với trường hợp người phạm tội là người từ 14 đến dưới 16 tuổi.
Thời hạn cải tạo không giam giữ đối với người dưới 18 tuổi phạm tội thấp hơn so với người phạm tội đã đủ 18 tuổi. Cụ thể thời hạn cải tạo không giam giữ đối với người dưới 18 tuổi phạm tội không quá một phần hai thời hạn mà khung hình phạt của điều luật được áp dụng đã quy định.
Ví dụ: Nếu người dưới 16 tuổi phạm tội giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng theo khoản 1 Điều 126 BLHS năm 2015 đã bị xử phạt cải tạo không giam giữ thì mức xử phạt chỉ có thể là 01 năm cải tạo không giam giữ (bằng ½ so với quy định xử phạt đến 02 năm cải tạo không giam giữ của điều luật).
4. Hình phạt tù có thời hạn
Điều 101 BLHS năm 2015 quy định: “Đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi khi phạm tội, nếu điều luật được áp dụng quy định hình phạt tù chung thân hoặc tử hình, thì mức phạt cao nhất áp dụng không quá 12 năm tù; nếu là tù có thời hạn thì mức hình phạt cao nhất được áp dụng không quá một phần hai mức phạt tù mà điều luật quy định”.
Hình phạt tù có thời hạn là hình phạt nghiêm khắc nhất được quy định áp dụng đối với người dưới 18 tuổi nói chung và người từ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi nói riêng. Tòa án chỉ áp dụng hình phạt này khi có đủ cơ sở để khẳng định việc áp dụng các biện pháp giám sát, giáo dục và các hình phạt không tước tự do không đủ để có thể giáo dục người dưới 16 tuổi phạm tội mà cần phải cách ly họ một thời gian khỏi môi trường xã hội để cải tạo, giáo dục trong một cơ sở giam giữ.
Thời hạn áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với người chưa thành niên phạm tội ngắn hơn đối với người đã thành niên phạm tội tương ứng. Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phạm tội được xử lý nhẹ hơn người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi. Trong từng trường hợp cụ thể, nhà làm luật lại tách thành hai trường hợp (trường hợp quy định hình phạt tù chung thân, tử hình và trường hợp quy định tù có thời hạn) tương ứng với các mức hình phạt khác nhau, phù hợp với độ tuổi của người chưa thành niên cũng như yêu cầu đấu tranh phòng chống tội phạm.
Về cơ bản hình phạt tù có thời hạn được áp dụng đối với người từ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phạm tội theo quy định của BLHS năm 2015 không có gì thay đổi so với quy định của BLHS năm 1999. Tuy nhiên, BLHS năm 2015 đã quy định một trường hợp loại trừ áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với người phạm tội nói chung và đối với người chưa thành niên nói riêng như sau:
“Không áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với người lần đầu phạm tội ít nghiêm trọng do vô ý và có nơi cư trú rõ ràng” (Khoản Điều 38 BLHS năm 2015).
Đây là quy định mới so với BLHS năm 1999. Người phạm tội do vô ý, có nhiều tình tiết giảm nhẹ (phạm tội lần đầu thuộc trường hợp ít nghiêm trọng) và có nơi cư trú rõ ràng là trường hợp không cần thiết phải cách ly khỏi xã hội để giáo dục, cải tạo. Họ hoàn toàn có thể được giáo dục, cải tạo để trở thành người có ích cho xã hội trong môi trường bình thường. Quy định này đã thể hiện chính sách hình sự tiến bộ của nhà nước ta theo tinh thần Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02 tháng 6 năm 2005 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 là giảm hình phạt tù, mở rộng áp dụng các hình phạt không tước tự do của người bị kết án.
Như vậy, trên cơ sở kế thừa những điểm tiến bộ, hợp lý của BLHS năm 1999 trong quy định về hình phạt đối với người chưa thành niên phạm tội, BLHS năm 2015 đã mở rộng thêm phạm vi áp dụng những hình phạt không tước tự do của người bị kết án, hạn chế áp dụng hình phạt tù đối với người chưa thành niên phạm tội, tạo điều kiện cho việc giáo dục, cải tạo người chưa thành niên đạt được hiệu quả cao nhất trên thực tế.
Trên đây là nội dung về Các hình phạt được áp dụng đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phạm tội. Nếu có bất kỳ thắc mắc về nội dung trên hoặc những vấn đề pháp luật khác, hãy liên hệ Luật Dương Gia qua Hotline 1900.6568 để được tư vấn và hỗ trợ.
