Từ khi Luật Thi hành án hình sự có hiệu lực, công tác thi hành án hình sự của các cơ quan có liên quan đã có nhiều chuyển biến tích cực, dần đi vào nề nếp, công tác kiểm sát thi hành án hình sự của Viện kiểm sát nhân dân quận hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, hoàn thành vượt mức nhiều chỉ tiêu nghiệp vụ đã đề ra.
Qua công tác kiểm sát thường xuyên và kiểm sát trực tiếp đã phát hiện các vi phạm, ban hành kiến nghị yêu cầu khắc phục sửa chữa góp phần nâng cao hiệu quả công tác thi hành án hình sự trên địa bàn quận.
Cơ sở pháp lý:
- Luật Tổ chức viện kiểm sát năm 2014.
- Luật hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017.
- Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015.
- Luật Thi hành án hình sự năm 2010.
- Nghị quyết số 01/2007/NQ-HĐTP ngày 02/10/2007 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng một số quy định của Bộ luật Hình sự về thời hiệu thi hành bản án, miễn chấp hành hình phạt, giảm thời hạn chấp hành hình phạt.
- Nghị quyết số 02/2007/NQ-HĐTP ngày 02/10/2007 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn thi hành một số quy định trong phần thứ năm “Thi hành bản án và quyết định của Tòa án” của Bộ luật Tố tụng hình sự.
- Nghị Quyết số: 41/2017/QH14 của Quốc Hội ngày 20 tháng 6 năm 2017 về việc thi hành bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13 đã được sửa đổi, bổ sung một số điều theo Luật số 12/2017/QH14 về hiệu lực thi hành của Bộ Luật Tố tụng hình sự 101/2015/QH13.
- Công văn số 3010/VKSTC-V14 ngày 09/8/2017 của Viện kiểm sát nhân dân tối cao về việc hướng dẫn thực hiện một số nội dung trong Nghị quyết số 41/2017/QH14 của Quốc hội về thi hành BLHS năm 2015.
- Quyết định số 01/QĐ-VKSTC-V9 ngày 10/12/2010 của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao về việc phân công nhiệm vụ kiểm sát thi hành án.
- Thông tư liên tịch số 08/2012/TTLT-BCA-BQP-TANDTC-VKSNDTC ngày 14 tháng 08 năm 2012 Hướng dẫn rút ngắn thời gian thử thách của án treo.
- Thông tư liên tịch số 09/2012/TTLT-BCA-BQP-TANDTC-VKSNDTC ngày 16 tháng 08 năm 2012 Hướng dẫn việc giảm, miễn thời hạn chấp hành án phạt cải tạo không giam giữ và miễn chấp hành thời hạn cấm cư trú, quản chế còn lại.
1. Thực trạng kiểm sát trực tiếp công tác thi hành án hình sự tại UBND các phường
Bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác thi hành án hình sự vẫn để xảy ra thiếu sót, vi phạm, một số vi phạm lặp đi lặp lại nhiều lần, mặc dù đã được Viện kiểm sát kiến nghị yêu cầu khắc phục. Cụ thể, Cơ quan THAHS Công an quận chưa hướng dẫn nghiệp vụ sâu sát, hồ sơ án treo thiếu bản nhận xét của người được phân công giám sát giáo dục, bản án, quyết định không đóng dấu công văn đến; UBND phường chuyển giao hồ sơ chấp hành xong án treo không đúng quy định, nhận xét trong bản nhận xét của người được phân công giám sát, giáo dục không đúng, thiếu bản nhận xét, không yêu cầu bị án thực hiện đầy đủ nghĩa vụ dân sự, yêu cầu bị án viết bản cam kết không đúng quy định. Vì vậy, cần nâng cao chất lượng kiểm sát thi hành án hình sự, nhất là chất lượng kiểm sát trực tiếp tại UBND các phường thuộc địa bàn quận.
Ngoài ra, Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017 đề cao hiệu quả phòng ngừa và tính hướng thiện trong việc xử lý người phạm tội tuy nhiên vẫn đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật, trong đó có quy định về án treo. Thực tiễn hiện nay khi chấp hành án treo, người được hưởng án treo thường vi phạm các quy định tại Điều 64 Luật thi hành án hình sự 2010 về nghĩa vụ của người được hưởng án treo như: đi khỏi địa phương không khai báo, triệu tập không có mặt, thậm chí bỏ trốn không thi hành…. Quy định về án treo tại Điều 65 Bộ luật hình sự năm 2015 có một số điểm sửa đổi, bổ sung như:
Thứ nhất, khoản 1 bổ sung quy định về trách nhiệm thực hiện các nghĩa vụ của người được hưởng án treo trong thời gian thử thách theo quy định của Luật thi hành án hình sự.
Thứ hai, khoản 3 quy định rõ việc áp dụng hình phạt bổ sung đối với người được hưởng án treo chỉ khi trong điều luật áp dụng có quy định hình phạt này.
Thứ ba, khoản 5 bổ sung quy định “Trong thời gian thử thách, nếu người được hưởng án treo cố ý vi phạm nghĩa vụ theo quy định của Luật thi hành án hình sự 02 lần trở lên, thì Toà án có thể quyết định buộc người đó phải chấp hành hình phạt tù của bản án đã cho hưởng án treo”.
Những quy định này tạo điều kiện thuận lợi cho công tác thi hành án hình sự, tăng cường tính nghiêm minh của pháp luật và nâng cao hiệu quả thi hành án, tuy nhiên cần được áp dụng thống nhất, đúng quy định.
2. Một số khó khăn, vướng mắc trong công tác kiểm sát
Công tác thi hành án hình sự tại ủy ban nhân dân phường vẫn để xảy ra thiếu sót, vi phạm, một số vi phạm lặp đi lặp lại nhiều lần, mặc dù đã được Viện kiểm sát kiến nghị yêu cầu khắc phục như hồ sơ án treo thiếu bản nhận xét của người được phân công giám sát giáo dục. UBND phường chuyển giao hồ sơ chấp hành xong án treo không đúng quy định, nhận xét trong bản nhận xét của người được phân công giám sát, giáo dục không đúng, thiếu bản nhận xét, không yêu cầu bị án thực hiện đầy đủ nghĩa vụ dân sự, yêu cầu bị án viết bản cam kết không đúng quy định.
Do cán bộ làm công tác này tại ủy ban nhân dân các phường làm công tác kiêm nhiệm, nên việc thực hiện đôi khi chưa chính xác. Đối với một số trường hợp thực hiện tốt, đầy đủ các điều kiện xét giảm nhưng Ủy ban nhân dân phường vẫn chưa lập hồ sơ đề nghị xét giảm thời gian thử thách án treo.
Một số trường hợp hoãn thi hành án nhưng bị án tạm thời đi khỏi địa phương mà không báo cáo với các cơ quan có thẩm quyền, gây khó khăn cho công tác quản lý, giám sát.
Chưa có quy định xử lý cụ thể đối với trường hợp khi tòa án ra quyết định thi hành án và chuyển kèm theo bản án đến cơ quan thi hành án hình sự công an quận để thi hành án nhưng cơ quan thi hành án hình sự không thể thực hiện việc triệu tập bị án đến làm thủ tục cần thiết theo quy định tại khoảng 1, khoản 2 điều 62 và khoản 1, khoản 2 điều 73 Luật thi hành án hình sự vì bị án không đến hoặc đi làm ăn nơi khác hoặc cố ý trốn tránh trách nhiệm thi hành án nên gây khó khăn trong việc tổ chức thi hành án, cũng như việc cấp giấy chứng nhận chấp hành xong.
Chưa quy định việc phân công giám sát giáo dục người thi hành án treo, cải tạo không giam giữ của Ủy ban nhân dân phường tính từ thời gian nào, trách nhiệm của người được phân công theo dõi, giáo dục, giám sát bị án khi bị án phạm tội mới trong thời gian được phân công theo dõi…..nên gây khó khăn trong công tác kiểm sát.
Bộ luật tố tụng hình sự và Luật thi hành án hình sự không quy định việc cơ quan thi hành án hình sự phải thông báo kết quả thi hành án cho Viện kiểm sát nên công tác kiểm sát gặp nhiều khó khăn, việc gửi quyết định thi hành án hình sự nhưng không gửi kèm theo biên bản tống đạt nên khó xác định thời gian tự nguyện chấp hành án để làm cơ sở cho việc xem xét và đề nghị giảm, miễn thời gian chấp hành án.
Đối với quyết định thi hành án phạt tù cho hưởng án treo, theo quy định tại Khoản 2, Điều 65 BLHS năm 2015 (sửa đổi bổ sung năm 2017) quy định: “Trong thời gian thử thách, Tòa án giao người được hưởng án treo cho cơ quan, tổ chức nơi người đó làm việc hoặc chính quyền địa phương nơi người đó cư trú để giám sát, giáo dục. Gia đình người bị kết án có trách nhiệm phối hợp với cơ quan, tổ chức, chính quyền địa phương trong việc giám sát, giáo dục người đó.”
Tuy nhiên, theo quy định tại Mục 1, Chương V Luật Thi hành án hình sự năm 2010 về thi hành án treo thì quyết định thi hành án treo được giao cho Ủy ban nhân dân cấp xã, hoặc đơn vị quân đội giám sát giáo dục. Vì vậy, ban hành Quyết định thi hành án giao người bị kết án cho tổ chức nơi người đó đang làm việc của Tòa án nhân dân không trái với quy định tại Điều 65 BLHS năm 2015 nhưng rất khó thi hành do luật THAHS không có quy định về việc tổ chức, đơn vị nơi bị án đang làm việc lập hồ sơ, theo dõi, giám sát, đề nghị xét rút ngắn thời gian thử thách, đề nghị cấp giấy chứng nhận xong thời gian thử thách…
3. Giải pháp khắc phục
Nhằm nâng cao chất lượng công tác kiểm sát các trường hợp hoãn thi hành án phạt tù, căn cứ vào các quy định của pháp luật và thực tiễn công tác, tôi đề xuất một số giải pháp như sau:
Kiểm sát thủ tục, tài liệu hồ sơ thi hành án phạt tù nhưng cho hưởng án treo, cải tạo không giam giữ tại UBND các phường. Lưu ý các trường hợp không chấp hành theo quy định, xử lý theo quy định pháp luật.
Nghiên cứu kỹ điều kiện hoãn thi hành án phạt tù, kịp thời phát hiện các trường hợp không đủ điều kiện để xử lý theo quy định, đặc biệt là đối với các trường hợp hoãn với lý do lao động chính duy nhất trong gia đình. Lập sổ theo dõi, phần mềm theo dõi thời hạn bằng exel để kiểm tra, cập nhật thời điểm các bị án phải đi chấp hành án.
Phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền như Tòa án nhân dân, Cơ quan thi hành án hình sự, Tổ trưởng tổ dân phố, các đoàn thể ở địa phương tiến hành tuyên truyền, giáo dục, thuyết phục bị án đi chấp hành án.
Cơ quan thi hành án hình sự phải thông báo kết quả thi hành án cho Viện kiểm sát. Khi gửi quyết định thi hành án hình sự cho Viện kiểm sát phải gửi kèm theo biên bản tống đạt.
Có chế độ , chính sách phù hợp đối với người được giao nhiệm vụ giám sát, giáo dục người thi hành án treo, cải tạo không giam giữ và ngược lại cần phải có chế tài đối với họ nếu để người thi hành án treo, cải tạo không giam giữ phạm tội mới trong thời gian được phân công theo dõi.
Đối với một số vấn đề Luật và các văn bản chưa có hướng dẫn cụ thể, cần chủ động phối hợp thực hiện với các cơ quan hữu quan thực hiện thống nhất, đồng bộ, đúng quy định pháp luật.
Giải pháp được áp dụng mang lại hiệu quả lớn, tích cực trong công kiểm sát thi hành án hình sự.
Giải pháp không chỉ có khả năng áp dụng tại đơn vị – Viện kiểm sát nhân dân quận mà còn có thể áp dụng tại Viện kiểm sát các quận huyện, tỉnh thành khác.
Trong những năm qua, việc kiểm sát trực tiếp công tác thi hành án hình sự tại ủy ban nhân dân phường đều đạt hiệu quả cao, phát hiện các vi phạm chính xác, kịp thời, các bản kết luận trực tiếp kiểm sát tại UBND các phường trên địa bàn quận đều có kiến nghị, yêu cầu sửa chữa thiếu sót, vi phạm được UBND các phường chấp nhận và khắc phục, đảm bảo công tác thi hành án hình sự được thực hiện thống nhất, đúng quy định pháp luật.
Để thực hiện được giải pháp có hiệu quả trước hết cần có sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của Lãnh đạo Viện, sự chủ động, tích cực của cán bộ, Kiểm sát viên làm công tác kiểm sát thi hành án hình sự.
Cần nghiên cứu kỹ các quy định của Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự, Luật thi hành án hình sự, Thông tư, Nghị định.
4. Kết luận
Với chức năng, nhiệm vụ của ngành Kiểm sát nhân dân trong thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp, ở các công tác và giai đoạn tố tụng đều cần phải được thực hiện tốt nhưng ở khâu thi hành kết quả giải quyết vụ án cần được đề cao vai trò hơn nữa để nâng cao trách nhiệm tuân thủ pháp luật, thể hiện sự nghiêm minh của pháp luật đối với người phạm tội.
Kiểm sát việc tạm giữ, tạm giam và thi hành án hình sự nói chung và kiểm sát trực tiếp công tác thi hành án hình sự tại ủy ban nhân dân phường nói riêng là công việc có liên quan, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp của mỗi con người, ngoài ra còn ảnh hưởng trực tiếp đến hoàn cảnh gia đình, của những người mà người phải thi hành án, điều này còn thể hiện tính răn đe, giáo dục của pháp luật Việt Nam.
Chính vì vậy, bộ luật, luật và đặc biệt là các văn bản hướng dẫn cần cụ thể, chi tiết để thực thi pháp luật đồng bộ, việc thực hiện, áp dụng trên thực tế phải thống nhất, đúng quy định pháp luật, tránh các trường hợp áp dụng pháp luật tùy tiện, thiếu đồng bộ ảnh hưởng đến mối quan hệ hợp tác giữa các cơ quan tư pháp cùng cấp, đồng thời ảnh hưởng đến sự nghiêm minh của pháp luật, gây bức xúc trong nhân dân./.
